Τον Οκτώβριο του 1993 στο Μογκαντίσου της Σομαλίας έγινε μία από τις πιο αιματηρές μάχες της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών), της UNOSOM II (United Nations Operation in Somalia II, Επιχείρηση Ηνωμένων Εθνών στη Σομαλία ΙΙ). Ο Αμερικανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Μαρκ Μπόουντεν μετά από αυτό το τραγικό γεγονός έκανε μία τεράστια έρευνα πηγαίνοντας ο ίδιος στη περιοχή της μάχης αλλά και μαζεύοντας κυριολεκτικά εκατοντάδες μαρτυρίες όσων έζησαν από τη μάχη. Το αποτέλεσμα της έρευνας του ήταν το βιβλίο «Black Hawk Down: A Story of Modern War» (Κατάρριψη Black Hawk: Μία Ιστορία Σύγχρονου Πολέμου) το οποίο θα δούμε σε αυτό το άρθρο.

Ας δούμε λίγο την υπόθεση που οδήγησε αυτή τη τραγωδία για τις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις προτού περιγράψουμε το περιεχόμενο του βιβλίου. Για μεγάλο διάστημα ο ΟΗΕ με Αμερικανική ηγεσία καταδίωκε τον αυτοαποκαλούμενο πολέμαρχο και ηγέτη του Μογκαντίσου, τον Μοχάμεντ Φαράχ Αιντίντ ο οποίος έκανε επιθέσεις στις ειρηνευτικές αποστολές ώστε να ελέγχει τη διανομή των αγαθών στη Σομαλία. Αυτό γίνονταν ως διακλαδική ειδική επιχείρηση από τις 22 Αυγούστου του 1993 μέχρι και τις 13 Οκτωβρίου του 1993, λίγες ημέρες μετά τα τραγικά γεγονότα που θα δούμε εδώ. Η ειδική αυτή επιχείρηση ήταν άκρως απόρρητη και είχε κωδική ονομασία «Gothic Serpent» ή στα Ελληνικά «Γοτθικός Όφις». Παρακάτω βλέπετε μία φωτογραφία του Μοχάμεντ Φαράχ Αιντίντ.

Τελικά, μία πληροφορία από έναν ντόπιο πληροφοριοδότη ότι θα πραγματοποιούνταν μία συνάντηση των αρχηγών της παραστρατιωτικής ομάδας του Μοχάμεντ Φαράχ Αιντίντ επιβεβαιώθηκε. Ήταν ένα σενάριο που οι πιο επίλεκτες μονάδες των ΗΠΑ είχαν δοκιμάσει εκατοντάδες φορές κατά τη προετοιμασία τους για αυτή την επιχείρηση. Όμως, υπήρχαν κάποια φοβερά μειονεκτήματα σε σχέση με τις ασκήσεις. Η συνάντηση θα γίνονταν μεσημέρι και όχι νύχτα σε ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα σημεία του Μογκαντίσου, στην αγορά Μπακαρά. Γενικά, το Μογκαντίσου ήταν μία πόλη ιδιαίτερα εχθρική προς τις Αμερικανικές δυνάμεις. Πέρα από αυτές τις δυσκολίες, ήταν μεσημέρι και όπως ήταν γνωστό, οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν υπό την επήρεια της ναρκωτικής ουσίας Κχατ και επίσης σχεδόν όλοι οπλοφορούσαν. Βλέπετε παρακάτω στο χάρτη σε ποιο ακριβώς σημείο θα γίνονταν η συνάντηση. Μπορείτε να δείτε το ίδιο σημείο ακολουθώντας και αυτό το σύνδεσμο από την υπηρεσία Google Maps.

Ήταν μία ειδική επιχείρηση και έτσι δεν υπήρχε μεγάλη επικοινωνία εκτός των εμπλεκόμενων μονάδων και αυτό αργότερα δημιούργησε ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα. Επίσης, ήταν μία από τις πρώτες φορές που η διοίκηση θα είχε τη δυνατότητα να παρακολουθήσει την επιχείρηση σε πραγματικό χρόνο από κατασκοπευτικά ελικόπτερα και αεροπλάνα που θα πετούσαν συνεχώς σε μεγάλο υψόμετρο πάνω από το χώρο των επιχειρήσεων για καλύτερο συντονισμό της. Έπειτα από τρεις ακυρώσεις της επιχείρησης δόθηκε το πράσινο φως. Μία δύναμη 160 αντρών από τις πιο επίλεκτες δυνάμεις που είχε κάνει εκατοντάδες φορές πρόβα αυτή την επιχείρηση ήταν έτοιμη για δράση, ανάμεσα τους ομάδες Tier-1 όπως η αντιτρομοκρατική Delta Force και η SEAL Team 6 καθώς και οι πιο επίλεκτοι πιλότοι από την 160th Special Operations Aviation Regiment (160 Σμηναρχία Αεροπορίας Ειδικών Επιχειρήσεων). Η επιχείρηση είχε το εξής σχέδιο.

• Πέντε ελικόπτερα Sikorsky UH-60 Black Hawk με πιλότους της 160 SOAR και συνολικά 66 Rangers θα έκλειναν τους γύρω δρόμους ώστε να δημιουργήσουν περιμετρική ασφάλεια.
• Τα τέσσερα ελικόπτερα Sikorsky UH-60 Black Hawk θα πετούσαν συνεχώς για κάλυψη με πυρά ενώ το πέμπτο θα πετούσε ψηλότερα καθώς ήταν το ελικόπτερο CSAR (Combat Search and Rescue, Έρευνα και Διάσωση Μάχης).
• Τέσσερα ελικόπτερα MH-6 Little Bird με συνολικά 16 πολεμιστές της Delta Force θα προσγειώνονταν στο κτίριο-στόχο.
• Οι άντρες της Delta Force θα έκαναν εκκαθάριση του κτιρίου υπό τη κάλυψη των ελικοπτέρων Black Hawk και των Rangers.
• Έξω από τη περιμετρική ασφάλεια 19 οχήματα με άντρες της SEAL Team 6 και Rangers περίμεναν.
• Όταν οι άντρες της Delta Force είχαν ολοκληρώσει την αποστολή τους όλοι θα έφευγαν με τα 19 οχήματα υπό τη κάλυψη πυρών των ελικοπτέρων Black Hawk.

Η επιχείρηση είχε σχεδιαστεί για να κρατήσει το περισσότερο 30 λεπτά όμως πολλά άρχισαν να πηγαίνουν στραβά πολύ γρήγορα. Οι κάτοικοι αμέσως αντιλήφθηκαν την έναρξη της επιχείρησης από τη κοντινή Αμερικανική βάση και πήραν θέσεις μάχης. Οι αξεπέραστοι πιλότοι της 160 SOAR έκαναν απερίγραπτες πτήσεις για να καταφέρουν να τοποθετήσουν της δυνάμεις στο έδαφος και τότε οι αντάρτες κατέρριψαν με RPG το πρώτο UH-60 Black Hawk. Ήταν η πρώτη φορά που το Πεντάγωνο έβλεπε σε πραγματικό χρόνο από τα κατασκοπευτικά ελικόπτερα τη κατάρριψη αυτή που μπορείτε να τη δείτε σήμερα και εσείς στο παρακάτω βίντεο. Το βίντεο αυτό είναι τραβηγμένο από τα κατασκοπευτικά ελικόπτερα που μετέδιδαν σε πραγματικό χρόνο την επιχείρηση τόσο στο κέντρο επιχειρήσεων όσο και στο Πεντάγωνο.

https://www.youtube.com/watch?v=gOcTkk8GQ3k

Εδώ βλέπετε επίσης την άρτια εκπαίδευση και ψυχραιμία του χειριστή της 160 SOAR ο οποίος έχοντας χάσει τον έλεγχο του ουριαίου ρότορα του ελικοπτέρου UH-60 Black Hawk που χτυπήθηκε από ρουκέτα RPG, κλείνει τη παροχή καυσίμων για να αποφύγει την ανάφλεξη και εν συνεχεία μειώνει σταδιακά τις στροφές του έλικα ώστε μειώσει ελεγχόμενα το ύψος και να προσκρούσει με όσο πιο χαμηλή ταχύτητα γίνεται. Αυτό έγινε στις 16:20 ακριβώς τοπική ώρα, περίπου 20 λεπτά μετά την έναρξη της επιχείρησης. Οι άντρες της Delta Force ήδη είχαν καθαρίσει το κτίριο και είχαν πιάσει αρκετούς αιχμαλώτους που τους είχαν βάλει στην αυλή του κτιρίου περιμένοντας την αυτοκινητοπομπή. Μέχρι αυτό το σημείο όλα ήταν υπό έλεγχο καθώς στις ασκήσεις που είχαν κάνει εκατοντάδες φορές, είχαν συμπεριλάβει και το σενάριο όπου ένα από τα Black Hawk θα έπεφτε. Αλλά τότε άλλαξαν πολύ τα πράγματα.

Η κατάρριψη του Black Hack ανέβασε πολύ το ηθικό των Σομαλών ανταρτών που τώρα κατεύθαναν βαριά οπλισμένοι κατά χιλιάδες, έκλειναν όλα τα στενά που οδηγούσαν στο σημείο με αυτοσχέδια οδοφράγματα και έκαναν επιθέσεις σε όλες τις Αμερικανικές δυνάμεις. Στις 16:40 καταρρίπτουν ένα δεύτερο Black Hawk και τότε τα πράγματα γίνονται πολύ άσχημα. Η επικοινωνία χάνεται με κάποιες ομάδες και αρχίζουν να λειτουργούν αυτόνομα, τρία ακόμα ελικόπτερα κάνουν αναγκαστική προσγείωση λόγω μηχανικών προβλημάτων από τα πυρά που δέχθηκαν. Μία επιχείρηση που ήταν σχεδιασμένη για 30 λεπτά θα κρατήσει πάνω από μία ημέρα.

Οι πολεμιστές δεν είχαν προμήθειες, εξοπλισμό μάχης για νύχτα, δρόμους διαφυγής και τα κύματα Σομαλών ανταρτών δεν σταματούσαν. Από την άλλη πλευρά, η διοίκηση αρνούνταν να στείλει χερσαίες ενισχύσεις γιατί δεν υπήρχε πρόσβαση όπως επίσης και εναέρια κάλυψη από φόβο κατάρριψης περισσότερων ελικοπτέρων. Έτσι, αποκλεισμένοι σε μικρές ομάδες σκορπισμένες σε διάφορα σημεία στο κέντρο του Μογκαντίσου με ελάχιστες προμήθειες, πολλά τεχνικά προβλήματα επικοινωνίας και πολλούς τραυματίες συνέχισαν να πολεμούν για πάνω από 17 ώρες ασταμάτητα. Έπειτα πάνω από 24 ώρες μέσα στη κόλαση του πολέμου και μέσα από αμέτρητες ηρωικές πράξεις αυτοθυσίας από άντρες των πιο επίλεκτων μονάδων των ΗΠΑ ο απολογισμός ήταν 18 νεκροί, 73 τραυματίες και ένας αιχμάλωτος που αφέθηκε αργότερα ελεύθερος για τους Αμερικανούς και σχεδόν 3000 τραυματίες και 500 νεκρούς Σομαλούς. Η μάχη του Μογκαντίσου μέχρι και σήμερα θεωρείται ένα τεράστιο σχολείο στις ειδικές επιχειρήσεις καθώς έγιναν πολλά λάθη, κυρίως στην επικοινωνία και διοίκηση, που γρήγορα οδήγησαν σε αυτά τα τραγικά αποτελέσματα. Σήμερα, τα πιο αξιοσημείωτα λάθη που διδάσκονται στις περισσότερες στρατιωτικές σχολές από αυτή τη μάχη είναι:

• Η χρήση κεντρικής διοίκησης υπό τη μορφή «micro-management» σε διακλαδική δύναμη δεν είναι αποτελεσματική.
• Η ελλιπής ενημέρωση των δυνάμεων υποστήριξης για την αποστολή μπορεί να δημιουργήσει τεράστιες καθυστερήσεις.
• Πρέπει να δίδεται μεγαλύτερη βαρύτητα στην εκπαίδευση της σωστής επικοινωνίας μεταξύ των ομάδων.
• Δεν πρέπει να στέλνονται σε τέτοιες επιχειρήσεις άτομα που δεν έχουν μεγάλη επιχειρησιακή εμπειρία από πραγματικές αποστολές.
• Σε συνθήκες κρίσης πρέπει η διοίκηση να λαμβάνει γρήγορες αποφάσεις ακόμα και αν αποδειχθούν λάθος αποφάσεις μακροπρόθεσμα.

Τώρα, όσον αφορά το βιβλίο, είναι εξαιρετικό και έχει το πλεονέκτημα ότι δεν αντιπροσωπεύει τις προσωπικές απόψεις του συγγραφέα καθώς είναι απλώς μία μεγάλη συλλογή αναφορών από άντρες, και από τις δύο πλευρές, που βρίσκονταν και πολεμούσαν σε αυτή την ιστορική σύγχρονη μάχη. Στα αρνητικά του, αν θα μπορούσαμε να το κατηγοριοποιήσουμε έτσι, είναι ότι μία τεράστια πηγή πληροφοριών όπως αυτή που έχει το βιβλίο αυτό, έχει το μειονέκτημα ότι περιλαμβάνει αναφορές από δεκάδες διαφορετικά άτομα και αν ο αναγνώστης πραγματικά δεν δίνει την απαραίτητη προσοχή μπορεί εύκολα να μπερδευτεί με την πορεία της κάθε ομάδας κατά τη μάχη. Προσωπικά, θα πρότεινα στους αναγνώστες αυτού του βιβλίου να κρατάνε σημειώσεις κατά ομάδα ή άτομο όσο το διαβάζουν ώστε να μπορούν να αντιλαμβάνονται και να ακολουθούν την εξέλιξη του.

Ελπίζουμε να μην συμβούν ποτέ ξανά τα ίδια λάθη που στοίχησαν τις ζωές σε τόσο κόσμο εκείνες τις ημέρες στις αρχές του Οκτωβρίου του 1993 στο Μογκαντίσου της Σομαλίας. Θα λέγαμε ότι το βιβλίο αυτό είναι εκπληκτικό μόνο για τους αναγνώστες που θέλουν ειλικρινά να μελετήσουν το θέμα. Δεν είναι ένα «εύκολο» βιβλίο αλλά αξίζει τη προσοχή που απαιτεί καθώς προσφέρει γνώσεις που αποκτήθηκαν κυριολεκτικά με αίμα.

Το 2002 η μάχη του Μογκαντίσου έγινε και ταινία υπό Βρετανο-Αμερικανική παραγωγή και παρότι δεν περιγράφει πλήρως όλα τα περιστατικά της μάχης, γιατί μάλλον θα χρειάζονταν μία ταινία διάρκειας πολλών ωρών, δίνει μία πολύ καλή γενική εικόνα της μάχης. Σίγουρα, ακόμα και αν δεν θέλετε να μελετήσετε τη μάχη αρκετά ώστε να διαβάσετε το βιβλίο που περιγράφουμε εδώ, πρέπει να δείτε τη ταινία. Προσφέρει μία καλή αναπαράσταση κάποιων σημαντικών γεγονότων της μάχης όπως αυτά αναφέρθηκαν στο βιβλίο από ανθρώπους που πολέμησαν για τη ζωή τους εκείνη την ημέρα του 1993. Παρακάτω είναι το επίσημο τρέιλερ της ταινίας.