Πριν από λίγες ημέρες ένα πολύ καλός φίλος διαβάζοντας το άρθρο μας «Αναφορά Ιράκ #15» εξέφρασε προσωπικά τις αντιρρήσεις του στο πως μπορεί μία αποστολή με άγνωστο αριθμό απωλειών να θεωρηθεί επιτυχημένη. Το αποτέλεσμα του προβληματισμού αυτού ήταν η μελέτη των Αμερικανικών μνημονίων στρατηγικής κατοικημένων τόπων που δίνουν την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Σε αυτό το άρθρο θα δούμε αυτές τις θεμελιώδεις αρχές σύμφωνα με τις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις καθώς η αναφορά ήταν αποτέλεσμα Αμερικανικής πολεμικής επέμβασης.

Η σύντομη απάντηση στην ερώτηση είναι ότι το δόγμα επιχειρήσεων σε κατοικημένους τόπους των ΗΠΑ δηλώνει ότι ο στόχος είναι η ελαχιστοποίηση των παράπλευρων απωλειών σε μία αποστολή, όχι η εκμηδένιση τους. Όμως, ας δούμε όμως λίγο καλύτερα το εν λόγω θέμα όπως περιγράφεται στο Field Manual 3-06 Urban Operations (Εγχειρίδιο Εκστρατείας 3-06 Επιχειρήσεις σε Κατοικημένους Τόπους) από τον Οκτώβριο του 2006.

Οι επιχειρήσεις σε κατοικημένες περιοχές έχουν πάρα πολλές ιδιαιτερότητες και διέπονται από πολύπλοκες αρχές που κάνουν το σχεδιασμό και εκτέλεση τους δύσκολο και επιρρεπή σε λάθη. Στη προσπάθεια τους να απλοποιήσουν τις θεμελιώδεις αρχές αυτών των επιχειρήσεων, οι ΗΠΑ κατέληξαν στα ακόλουθα βασικά στοιχεία που θεωρούνται τα δομικά στοιχεία σε επιχειρήσεις σε κατοικημένους τόπους.

Ώστε να γίνει καλύτερα κατανοητό, θα κάνουμε στη συνέχεια μία σύντομη επεξήγηση του τι ορίζει η κάθε μία από τις παραπάνω θεμελιώδεις αρχές και πως αυτή εφαρμόζεται στις επιχειρήσεις σε κατοικημένους τόπους σύμφωνα με τις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ.

Εκτέλεση Επιθετικών Επιχειρήσεων Συλλογής Πληροφοριών
Ο στόχος αυτής της αρχής είναι ο επηρεασμός των μη στρατιωτικών δυνάμεων που αποτελούν άλλωστε τη πλειοψηφία στις κατοικημένες περιοχές. Πρέπει να γίνεται συλλογή και ανάλυση πληροφοριών τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο ώστε οι κάτοικοι να γνωρίζουν ότι ακριβώς χρειάζεται και να αποφεύγεται η παραπληροφόρηση τους από στρατιωτικές ή άλλες πηγές. Η κατανόηση της αποστολής της στρατιωτικής δύναμης από το τοπικό πληθυσμό είναι ζωτικής σημασίας για την ολοκλήρωση της με επιτυχία.
 
Διατήρηση Ικανότητας Μάχης Πόλεων
Σε κάθε είδους επιχείρηση (επιθετικές, αμυντικές, ειρηνευτικές, υποστήριξης, κτλ.) σε κατοικημένους τόπους το στράτευμα πρέπει να δείχνει ξεκάθαρα τις ικανότητες μάχης του σε κλειστούς χώρους (κατοικημένες περιοχές). Αυτό είναι κάτι που από τη μία πλευρά απαιτεί μεγάλα έξοδα σε εκπαίδευση και εξοπλισμό αλλά από την άλλη δίνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα ετοιμότητας και αποτελεσματικότητας στον εχθρό, κάτι απαραίτητο για την επιτυχία της αποστολής. Καθώς οι σύγχρονες επιχειρήσεις γίνονται σχεδόν αποκλειστικά με διακλαδικά ή πολυεθνικά τμήματα είναι απαραίτητο όλοι όσοι υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις να εκπαιδεύονται σε μάχη σε κατοικημένους τόπους το οποίο μακροπρόθεσμα προσφέρει μεγάλα στρατηγικά πλεονεκτήματα. Το βασικότερο είναι ότι η διοίκηση γνωρίζει ανά πάσα στιγμή ότι το προσωπικό της δε λειτουργεί συναισθηματικά και έχει υψηλό ηθικό λόγω της αυτοπεποίθησης που του προσφέρει η εκπαίδευση.
 
Αποφυγή Προσέγγισης Φθοράς
Παρότι οι περισσότερες στρατιωτικές επιχειρήσεις βασίζονται στην υπεροχή όπλων και όγκου πυρός δεν ισχύει το ίδιο και για τις επιχειρήσεις σε κατοικημένους τόπους και ο βασικός λόγος είναι οι παράπλευρες απώλειες, η δημιουργία αστάθειας στη τοπική κοινωνία και εν τέλει, ότι απαιτεί μακροχρόνιες επιχειρήσεις σταθεροποίησης. Για αυτούς τους λόγους η διοίκηση προτιμάει τις στοχευμένες επιχειρήσεις με πολύ συγκεκριμένους στόχους και αποφασιστικές ενέργειες που έχουν σκοπό να ξεπεράσουν τη δυνατότητα αντίδρασης των εχθρικών δυνάμεων στα συνεχόμενα χτυπήματα μέχρι να σταματήσουν ολοκληρωτικά τη δράση τους.
 
Έλεγχος των Βασικών
Λόγω της φύσης των πόλεων είναι αδύνατο μία στρατιωτική δύναμη να έχει τον απόλυτο έλεγχο μίας περιοχής. Ωστόσο, διατηρώντας τον έλεγχο βασικών εγκαταστάσεων και σημείων μπορεί να ελέγξει σχεδόν όλη τη περιοχή με ελάχιστες δυνάμεις. Τέτοιες περιοχές είναι για παράδειγμα λειτουργικές εγκαταστάσεις, σημεία πολιτικής ή οικονομικής δράσης καθώς και περιοχές κοινωνικής σημασίας. Σύμφωνα με το Αμερικανικό δόγμα δύο τέτοια απλά παραδείγματα είναι κάποιο θρησκευτικό λατρευτικό σημείο ή ένας σταθμός παραγωγής ενέργειας. Όλα τα γνωστά επίπεδα πολέμου που είχαμε αναλύσει στο άρθρο μας «Πολεμικές Επιχειρήσεις» εφαρμόζονται πλήρως σε αυτή τη θεμελιώδη αρχή των επιχειρήσεων σε κατοικημένους τόπους. Τέλος, από το Αμερικανικό εγχειρίδιο εκστρατείας που αναφέραμε στην εισαγωγή παραθέτουμε κάποια λόγια σχετικά με αυτή τη θεμελιώδη αρχή:

«Μιλάω για επίθεση στα πράγματα από τα οποία το καθεστώς αντλεί δύναμη αλλά με πάρα πολύ προσοχή ώστε να μη φέρει πολλά νεκρά σώματα νέων Αμερικανών που θα σκοτωθούν στις εκκαθαρίσεις σπίτι-προς-σπίτι σε ένα σενάριο τύπου Βερολίνου στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.» – Αντιστράτηγος Ουίλιαμ Σ. Ουάλας, Διοικητής V Σώματος, Επιχείρηση Ιρακινή Ελευθερία
 
Ελαχιστοποίηση Παράπλευρων Απωλειών
Πρέπει να υπάρχει μία ισορροπία ανάμεσα στη σύλληψη, ακρίβεια και από την άλλη στη ταχύτητα και στρατιωτική δύναμη. Ασφαλώς θα υπάρχουν παράπλευρες απώλειες σε ένα πόλεμο όμως η διοίκηση πρέπει να χρησιμοποιεί όλα τα δυνατά μέσα για την ελαχιστοποίηση τους. Δηλαδή, τακτική χρήση μη φονικών όπλων, ενημέρωση του τοπικού πληθυσμού, αυστηρούς κανόνες εμπλοκής κατά περίπτωση, κτλ. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να αποφεύγονται οι επιθέσεις που καταστρέφουν τις κατοικημένες περιοχές καθώς έχει αρνητικά αποτελέσματα τόσο στο τοπικό πληθυσμό, όσο και στο στράτευμα αλλά και στη διοίκηση που θα έχει πιο δύσκολο έργο στην ανακατασκευή των πόλεων μετά τον πόλεμο.
 
Διαχωρισμός Άμαχων και Μάχιμων
Οι εχθρικές δυνάμεις σε κατοικημένες περιοχές έχουν ένα ασύμμετρο πλεονέκτημα και αυτό είναι ότι μπορούν εύκολα να προσποιηθούν ότι είναι άμαχος πληθυσμός. Αυτό γίνεται ακόμα πιο έντονο στις εχθρικές ομάδες ανταρτών. Μέσα από πολλές επιχειρήσεις πρέπει να βρεθεί ένα προφίλ μέσω διαχωρισμού που σύμφωνα με το εγχειρίδιο πρέπει να είναι ψυχολογικό και εμφανισιακό-φυσιογνωμικό. Η διοίκηση μπορεί με ψυχολογικές και πληροφοριακές επιχειρήσεις να οδηγήσει το τοπικό πληθυσμό στο διαχωρισμό του από τις εχθρικές δυνάμεις που μπορεί να συμβάλει σε αυτή τη θεμελιώδη αρχή. Τέλος, οι στρατιώτες πρέπει να εκπαιδεύονται κατάλληλα ώστε να μη κάνουν χρήση υπερβολικής βίας σε άμαχο πληθυσμό καθώς αυτό μπορεί να έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην εικόνα της επιχείρησης τόσο σε εθνικό όσο και σε πολυεθνικό επίπεδο.
 
Διατήρηση Κρίσιμων Εγκαταστάσεων
Για τη διατήρηση της καθημερινότητας των πολιτών στους κατοικημένους τόπους, όσο αυτό είναι εφικτό, ένας από τους πρώτους στόχους των συμμαχικών στρατιωτικών δυνάμεων είναι η κατάληψη και προστασία κρίσιμων εγκαταστάσεων για τη λειτουργία της πόλης. Κατά περιπτώσεις μπορεί αυτό να ανατραπεί όπως για παράδειγμα στη περίπτωση όπου κάποια εχθρική δύναμη έχει τον έλεγχο τους ή η καταστροφή τους προσφέρει ένα τεράστιο στρατηγικό πλεονέκτημα. Σε κάθε άλλη περίπτωση, πρέπει να προστατεύονται και αρκετές φορές πρέπει να οργανώνονται ειδικές επιχειρήσεις για την κατάληψη και προστασία τους τόσο για τη κοινωνική όσο και για την οικονομική ισορροπία και σταθερότητα της τοπικής κοινότητας.
 
Επαναφορά Βασικών Υπηρεσιών
Με τη βοήθεια Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), άλλων υπηρεσιών και της τοπικής κυβέρνησης οι Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει να εξασφαλίζουν ότι βασικές υπηρεσίες όπως ρεύμα, νερό, αποχέτευση, ιατρική περίθαλψη και Σώματα Ασφαλείας συνεχίζουν να λειτουργούν κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων. Είναι σημαντικό αυτό να διαδίδεται στο τοπικό πληθυσμό όχι ως υποχρέωση των συμμαχικών Ενόπλων Δυνάμεων αλλά ως ανθρωπιστική βοήθεια. Αν αυτό δεν συμβεί τότε ο τοπικός πληθυσμός θα αργήσει να αναλάβει τον έλεγχο της πόλης του. Επίσης, αποτυχία παροχής αυτών των υπηρεσιών μπορεί να επηρεάσει και το ίδιο το στράτευμα καθώς θα προκληθούν ασθένειες στο τοπικό πληθυσμό και κατ’επέκταση στο στράτευμα.
 
Κατανόηση της Ανθρώπινης Διάστασης
Σε αυτή την αρχή, το εγχειρίδιο ξεκινάει με ένα απόσπασμα από τις «27 Επιστολές» του Τ. Ε. Λόρενς από το 1917 στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Συγκεκριμένα, με το ακόλουθο απόσπασμα:

«Μην προσπαθείτε να κάνετε πολλά με τα χέρια σας. Καλύτερα να το κάνουν οι Άραβες υποφερτά παρά εσείς τέλεια. Είναι δικός τους πόλεμος, και είστε εκεί για να τους βοηθήσετε, όχι να τον κερδίσετε για αυτούς. Βασικά, κάτω από τις πολύ περίεργες συνθήκες της Αραβίας, η εργασία σας δε θα είναι όσο καλή, ίσως, όσο νομίζετε ότι είναι. Ίσως σε εκείνους να τους πάρει περισσότερο χρόνο και να μην είναι όσο καλή νομίζετε, αλλά αν είναι δική τους, θα είναι καλύτερα», Τ. Ε. Λόρενς, Είκοσι-Επτά Επιστολές

Όπως εύστοχα περιγράφει αυτή η επιστολή από το 1917, πολλές φορές η αντίληψη της επιχείρησης είναι πιο σημαντική από το αποτέλεσμα της στο τοπικό πληθυσμό. Για αυτό το λόγο η διοίκηση πρέπει να εργαστεί στο ηθικό του τοπικού πληθυσμού μέσα από συμμαχίες. Πρέπει να είναι αυστηρή στους κανόνες εμπλοκής, προστασία, αποστολές υποστήριξης και αδελφοποίησης. Πρέπει να κάνει σοβαρές δημογραφικές μελέτες για την αποφυγή χρήσης Δυτικών πρακτικών σε όλες τις επιχειρήσεις. Πρέπει να υπάρχει κατανόηση των τοπικών κοινοτήτων και της κουλτούρας τους. Επιχειρήσεις πληροφόρησης και πειθαρχία από τις Ένοπλες Δυνάμεις και σχεδιασμός βάση των παραπάνω. Για αυτούς τους λόγους αυτή η αρχή θεωρείται από τις πιο βασικές στο σχεδιασμό επιχειρήσεων σε κατοικημένους τόπους.
 
Δημιουργία Συλλογικού Περιβάλλοντος Πληροφόρησης
Η ανταλλαγή πληροφοριών σε μία επιχείρηση σε κατοικημένο τόπο είναι επίσης ζωτικής σημασίας καθώς οι αλλαγές συμβαίνουν ραγδαία. Πρέπει να υπάρχει συνεργασία των υπηρεσιών πληροφοριών σε εθνικό και τακτικό επίπεδο. Αυτό με τη σειρά του απαιτεί εγκαθίδρυση διαδικασιών, ανάπτυξη κοινών προγραμμάτων και βάσεων δεδομένων από τις σχετικές υπηρεσίες για την συλλογική και αποφασιστική λήψη αποφάσεων σε ένα πολύπλοκο περιβάλλον όπως αυτό των κατοικημένων τόπων.
 
Μεταβίβαση Ελέγχου
Η στρατιωτική διοίκηση πρέπει πάντα να σχεδιάζει πως θα γίνει η μετάβαση μετά τη λήξη της στρατιωτικής επιχείρησης καθώς οι επιχειρήσεις αυτού του τύπου είναι από τις μεγαλύτερες σε κόστος επιχειρήσεις σήμερα. Η μεταβίβαση του ελέγχου μπορεί να γίνει είτε άμεσα στη τοπική κυβέρνηση ή μέσω τρίτης υπηρεσίας. Για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα να έχει ολοκληρωθεί η στρατιωτική επιχείρηση με επιτυχία και δεύτερον να υπάρχει ένα σαφές σχέδιο μετάβασης από στρατιωτική σε πολιτική διοίκηση. Αυτό προϋποθέτει άψογη ενημέρωση και σχεδιασμό από τις στρατιωτικές και τις πολιτικές ή διοικητικές τοπικές υπηρεσίες σε κάθε περιοχή. Το σχέδιο μεταβίβασης ελέγχου πρέπει να ξεκινάει μαζί με την έναρξη της επιχείρησης και να ανανεώνεται σταδιακά ανάλογα με την εξέλιξη της.