Η μέθοδος FAST δημιουργήθηκε το 1998 από μία ομάδα από ιατρούς, νοσηλευτές και επαγγελματίες στο χώρο των πρώτων βοηθείων του Ηνωμένου Βασιλείου. Πολύ σύντομα υιοθετήθηκε από όλα τα κέντρα εκπαιδεύσεως πρώτων βοηθείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και των ΗΠΑ.

Στη συνέχεια θα ορίσουμε τι είναι εγκεφαλικό επεισόδιο καθώς και που αποσκοπεί η μέθοδος FAST στις πρώτες βοήθειες.

Τι είναι εγκεφαλικό επεισόδιο;
Το όνομα δεν είναι αρκετά περιγραφικό καθώς εγκεφαλικό επεισόδιο σημαίνει ότι η ροή του αίματος σε μία περιοχή του εγκεφάλου έχει σταματήσει. Το αποτέλεσμα είναι να κύτταρα εκείνης της περιοχής να μην παίρνουν οξυγόνο και να πεθαίνουν.
Αυτό σημαίνει ότι κατά περίπτωση μπορεί να έχει από ελαφριά μέχρι πολύ βαριά μορφή όπως επίσης να οδηγήσει σε προσωρινή ή μόνιμη βλάβη.

Τύποι εγκεφαλικού επεισοδίου
Τρείς είναι οι γνωστοί τύποι εγκεφαλικού επεισοδίου και τους βλέπουμε παρακάτω.

1. Ισχαιμικό
   Αυτή είναι η πιο συχνή περίπτωση και είναι αποτέλεσμα από μία αρτηρία που έχει αρτηριοσκλήρυνση και εξαιτίας κάποιου θρόμβου σταματάει τη ροή του αίματος.
   
   Το αποτέλεσμα είναι νέκρωση του τμήματος του εγκεφάλου που αιματώνει αυτή η αρτηρία και συχνά οδηγεί σε μόνιμες αναπηρίες ή ακόμα και θάνατο. Στην παρακάτω εικόνα από αξονική τομογραφία φαίνεται μερός από το δεξί ημισφαίριο (αριστερά στην εικόνα, το πιο σκούρο τμήμα) που έχει υποστεί ισχαιμικό επεισόδιο και δεν αιματώνεται.
   
2. Εγκεφαλική Εμβολή
   Αυτός είναι ένας τύπος εγκεφαλικού επεισοδίου κατά τον οποίο η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο σταματάει σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος, πιο συχνό είναι στην καρδιά αλλά και στην καρωτίδα. Τα συμπτώματα και βλάβες είναι παρόμοια με το ισχαίμικο καθώς σταματάει τη ροή του αίματος αλλά είναι πιο επικίνδυνο καθώς επηρεάζει ολόκληρο τον εγκέφαλο.
3. Αιμορραγικό Εγκεφαλικό
   Αυτός είναι ο τελευταίος τύπος και όπως φαίνεται και από το όνομα του είναι αποτέλεσμα από ένα αγγείο εντός ή και εκτός του εγκεφάλου που σπάει και έτσι δημιουργεί εγκεφαλική αιμορραγία.
   
   Το αποτέλεσμα είναι να μην αιματώνεται ο εγκέφαλος στο συγκεκριμένο τμήμα όπως στα παραπάνω αλλά η εγκεφαλική αιμορραγία μπορεί να προκαλέσει και περεταίρω βλάβες. Μία τέτοια περίπτωση φαίνεται και στην επόμενη αξονική τομογραφία.
   

Κύριες αιτίες και συμπτώματα
Καθώς η βλάβη αυτή έχει να κάνει με το κυκλοφορικό σύστημα και τη σωστή ροή του αίματος οι παράγοντες που την επηρεάζουν είναι αντίστοιχες. Αναφορικά, τα πιο σημαντικά αίτια είναι:

• Καρδιακή ή αγγειακή νόσος
• Ιστορικό
• Υπέρταση
• Διαβήτης
• Κάπνισμα
• Χοληστερίνη

Αντίστοιχα εφόσον προκαλεί εγκεφαλική βλάβη (προσωρινή ή μόνιμη) τα συμπτώματα του είναι εμφανή στο νευρικό σύστημα. Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου ελέγχει τη μία πλευρά του νευρικού συστήματος και είναι αντίστροφα, οπότε το αριστερό ημισφαίριο ελέγχει το δεξί μέρος του νευρικού συστήματος ενώ το δεξί ημισφαίριο ελέγχει το αριστερό μέρος του νευρικού συστήματος. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι:

• Παράλυση σε ένα μέρος του σώματος/Ημιπληγία
• Αδυναμία
• Δυσκολία επικοινωνίας
• Απώλεια συντονισμού κινήσεων
• Έντονος στιγμιαίος πονοκέφαλος

Και τώρα πάμε στο κυρίως μέρος του άρθρου.

Μέθοδος πρώτων βοηθειών FAST
Η μέθοδος αυτή έχει στόχο την παροχή πρώτων βοηθειών και όχι τη θεραπεία. Το μόνο που πρέπει να αποστηθίσετε είναι ότι η λέξη FAST σημαίνει:

• F – Face (πρόσωπο)
• A – Arm (χέρι)
• S – Speech (ομιλία)
• T – Time (χρόνος)

Και πρακτικά το βλέπουμε και στο επόμενο σχέδιο.

Τα τέσσερα αυτά βήματα είναι:

1. Face/Πρόσωπο
   Βλέπουμε αν υπάρχει παράλυση σε μέρος του προσώπου.
2. Arm/Χέρι
   Ζητάμε από το θύμα να σηκώσει και τα δύο χέρια του, αν έχουμε εγκεφαλικό επεισόδιο δε θα μπορεί να σηκώσει ένα από τα δύο.
3. Speech/Ομιλία
   Το θύμα θα έχει δυσκολία ομιλίας, αρκετές φορές δε μπορεί ούτε να μιλήσει.
4. Time/Χρόνος
   Παίρνουμε απευθείας τηλέφωνο το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ) και δηλώνουμε το εγκεφαλικό επεισόδιο με τον ακριβή χρόνο που το εντοπίσαμε.

Στη συνέχεια καθόμαστε μαζί με το θύμα και προσπαθούμε να το ηρεμήσουμε. Αν δεν έχετε την αυτοπεποίθηση ή τις γνώσεις για το τι πρέπει να κάνετε μέχρι να έρθει η ιατρική βοήθεια μπορείτε να ζητήσετε οδηγίες από το τηλεφωνικό κέντρο του ΕΚΑΒ. Στις περισσότερες περιπτώσεις το θύμα πρέπει να μεταφερθεί, να γίνει η διάγνωση και η θεραπεία σε διάρκεια 1-3 ώρες (ανάλογα την περίπτωση).

Θεραπεία
Τη στιγμή που το θύμα φτάνει στο νοσοκομείο πρέπει να γίνουν οι ακόλουθες εξετάσεις:

• Εξετάσεις αίματος
• Νευρολογικές εξετάσεις
• Αξονική ή μαγνητική τομογραφία

Από τα παραπάνω οι γιατροί για διαγνώσουν τον τύπο αλλά και το μέρος που συνέβει/συμβαίνει το εγκεφαλικό επεισόδιο. Για τους δύο πρώτους τύπους (αποφρακτικού τύπου) εφόσον βρεθεί το σημείο που υπάρχει ο θρόμβος χορηγείται το ειδικό φάρμακο tPA ή PLAT (Tissue Plasminogen Activator) που διαλύει το θρόμβο και επαναφέρει τη φυσιολογική ροή του αίματος. Για τον αιμορραγικό τύπο συνήθως απαιτείται επέμβαση και έχει μεγαλύτερο ποσοστό επικινδυνότητας. Σήμερα περίπου το 85% των περιπτώσεων είναι αποφρακτικού τύπου ενώ μόλις το 15% είναι αιμορραγικά.