Αυτή είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεσης κατασκοπείας καθώς δεν είναι κάτι που το συναντάμε συχνά. Το περιστατικό έγινε γνωστό τα τέλη του Απριλίου του 2020 από τη Γενική Εισαγγελία της Ουκρανίας σε συνεργασία με την SBU, ή στα ουκρανικά СБУ (Служба безпеки України, Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας), και αφορά μία υπόθεση ενός μεγάλου ουκρανικού παρόχου υπηρεσιών διαδικτύου ο οποίος κατηγορείται ότι προσπάθησε να διενεργήσει, ως πάροχος, μαζική κατασκοπεία προς όφελος της ρωσικής FSB, ή στα ρωσικά ФСБ (Федеральная служба безопасности, Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας). Το όνομα του παρόχου δεν εδόθη εις τη δημοσιότητα.

Για να κατανοήσει κανείς αυτή την υπόθεση, πρέπει πρώτα να γνωρίζει τι είναι το SORM, το Agent Revizor, και τι είναι η Ροσκομναντζόρ. Εν συντομία, η Ροσκομναντζόρ είναι μία κρατική υπηρεσία που ιδρύθηκε το 2017, έχει λίγο παραπάνω από 3000 μόνιμους υπαλλήλους, και υπάγεται στο Υπουργείο Επικοινωνιών και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η αποστολή της Ροσκομναντζόρ είναι ο έλεγχος και επιβολή λογοκρισίας σε ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνιών, υπηρεσίες διαδικτύου, ραδιοεπικοινωνίες, καθώς και ορισμό για το πως πρέπει να γίνεται η επεξεργασία και αποθήκευση προσωπικών δεδομένων σε όλη την επικράτεια.

Για να μπορέσει η Ροσκομναντζόρ να επιτύχει την αποστολή της, χρησιμοποιεί ένα σύστημα που είναι γνωστό στη Δύση ως SORM (System for Operative Investigative Activities, Σύστημα για Επιχειρησιακές Ανάγκες Ερευνών) που λαμβάνει όλες τις επικοινωνίες της Ρωσίας και παρακολουθεί και καταγράφει όσες δεν είναι σύμφωνες με ότι ορίζουν οι κανονισμοί της Ροσκομναντζόρ. Είναι ουσιαστικά ένα σύστημα LI (Legal Interception, Νόμιμης Συνακρόασης) όπως αυτά που διαθέτουν οι περισσότερες χώρες στους παρόχους υπηρεσίων διαδικτύου σήμερα για να διενεργούν παρακολουθήσεις έπειτα από εισαγγελική άδεια. Άρα, παρόμοιο σύστημα, αλλά με πολύ πιο διευρυμένη χρήση λόγω της νομοθεσίας της Ρωσίας.

Το SORM επιτρέπει την ανάλυση όλων των επικοινωνιών, αλλά όχι το φιλτράρισμα του περιεχομένου που είναι μία ακόμη αρμοδιότητα της Ροσκομναντζόρ. Για αυτό το σκοπό, χρησιμοποιείται το σύστημα Agent Revizor με αντίστοιχο τρόπο. Όλοι οι πάροχοι της Ρωσικής Ομοσπονδίας για να έχουν νόμιμη άδεια λειτουργίας υποχρεούνται να δρομολογούν όλες τις επικοινωνίες μέσω του Agent Revizor το οποίο σύμφωνα με τους κανόνες της Ροσκομναντζόρ φιλτράρει κάποιο περιεχόμενο. Το Agent Revizor παρέχεται προεγκατεστημένο σε μία συσκευή της εταιρίας TP-Link όπως βλέπετε παρακάτω.

Τώρα που αυτά τα τεχνικά στοιχεία είναι κατανοητά, έστω σε αυτό το υπερ-απλουστευμένο επίπεδο, μπορούμε να μεταβούμε εις την υπόθεση που μελετάμε εδώ. Σύμφωνα με τη Γενική Εισαγγελία της Ουκρανίας η υπόθεση αυτή ήτο αποτέλεσμα του τμήματος αντικατασκοπείας της ουκρανικής SBU. Η SBU έμαθε για την υπόθεση μέσω πηγών που είχε στο πάροχο ο οποίος ανήκε σε ένα μεγάλο όμιλο επιχειρήσεων που τον ηγείται ένας Ρώσος πολυεκατομμυριούχος επιχειρηματίας από τις ΗΠΑ. Ο συγκεκριμένος δε κατονομάζεται, αλλά αναφέρεται ως καταζητούμενος για κατασκοπεία.

Στελέχη της FSB, μέσω του προέδρου του ομίλου στον οποίον άνηκε αυτός ο πάροχος ήρθαν σε επαφή με την ηγεσία του παρόχου και πιο συγκεκριμένα, τον γενικό διευθυντή και τον νομικό σύμβουλο. Σύμφωνα με τη Γενική Εισαγγελία της Ουκρανίας ο πάροχος είναι ένας από τους μεγαλύτερους παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου της Ουκρανίας, παρέχοντας υπηρεσίες διαδικτύου και τηλεπικοινωνιών σε μεγάλες επιχειρήσεις, ιδιώτες, κρατικές υπηρεσίες, και μικρότερους τοπικούς παρόχους.

Ο νομικός σύμβουλος και ο γενικός διευθυντής του παρόχου έκαναν μία σειρά από συναντήσεις με στελέχη της FSB στη περιοχή της Κριμαίας έπειτα από διαμεσολάβηση του (Ρώσου) προέδρου του ομίλου. Σε αυτές τις συναντήσεις συμφωνήθηκε ότι οι δυο τους θα εγκαταστήσουν εξοπλισμό που θα τους παρέχει η FSB και ο οποίος θα αναδρομολογεί όλες τις επικοινωνίες στο σύστημα SORM και στο Agent Revizor με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που κάνουν όλοι οι αντίστοιχοι πάροχοι εντός της Ρωσίας. Δεν έγινε γνωστό το τι τους δόθηκε ως αντάλλαγμα, αλλά και οι δύο το δέχθηκαν.

Δυστυχώς δε γνωρίζουμε πότε ακριβώς έγινε αυτό, αλλά εικάζεται ότι ήταν εντός του Απριλίου του 2020. Η SBU περίμενε έως τη τελευταία στιγμή ώστε να μάθει γιατί ήθελε η FSB να κάνει αυτή την επιχείρηση, και σύμφωνα με την εισαγγελία το κατάφερε καθώς παρείχε αποδείξεις ότι το SORM θα χρησιμοποιούνταν για υποκλοπές όλων των επικοινωνιών των κατοίκων των αυτόνομων περιοχών της Κριμαίας και Σεβαστούπολης, με αντικειμενικό σκοπό τον εντοπισμό και δίωξη ατόμων που είναι υπέρ της ένταξης των περιοχών στην Ουκρανία, καθώς και συλλογή πληροφοριών για κατασκοπευτικές δράσεις της Ουκρανίας στη περιοχή. Αντίστοιχα, το Agent Revizor θα χρησιμοποιούνταν για επιχειρήσεις πληροφοριών ώστε να μην επιτρέπει προβολές περιεχομένου κατά της Ρωσίας σε αυτές τις περιοχές.

Στις ημέρες μας οι μαζικές παρακολουθήσεις δεν είναι κάτι νέο, ωστόσο μία τέτοια μυστική επιχείρηση της FSB είναι σίγουρα κάτι αξιοσημείωτο. Όπως επίσης αξιοσημείωτο είναι και ότι η ουκρανική υπηρεσία αντικατασκοπείας κατάφερε να την αποτρέψει, αλλά και να δώσει ένα ισχυρό χτύπημα στη Ρωσία δημοσιεύοντας τη. Όπως κάθε φορά, πολλά και ενδιαφέροντα μαθήματα και από αυτή την υπόθεση.