Το άρθρο αυτό αποτελεί έργο συλλογικής εργασίας υπό το «Πρόγραμμα ΕΝΥΩ». Ευχαριστούμε τον Γεράκι για την έρευνα του.

Οι σχέσεις Τουρκίας και Αλβανίας πηγαίνουν αρκετά χρόνια πίσω, έως και πριν τους Βαλκανικούς πολέμους και αποτελούν ένα καλά τεκμηριωμένο αντικείμενο στην επιστήμη μελέτης των διεθνών σχέσεων. Σε αυτό το άρθρο μας θα συγκεντρωθούμε στα τελευταία 20 χρόνια εξελίξεων που μας δείχνουν ότι μία εκ των στρατηγικών της εχθρικής προς την πατρίδα μας Τουρκία είναι και η χρησιμοποίηση της Αλβανίας για επίτευξη των εθνικών στρατηγικών της στόχων που αποτελούν άμεση απειλή για την Ελλάδα.

Η περίοδος που μελετάμε εδώ έχει κάποια πολύ σημαντικά γεγονότα ξεκινώντας από τις αρχές του 2000 μετά το πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας και τη δημιουργία του μη διεθνώς αναγνωρισμένου κρατιδίου της περιοχής του Κοσόβου. Η Τουρκία ήτο εντός των πρώτων 8 κρατών που αναγνώρισαν το Κόσοβο ως ανεξάρτητο κράτος και αυτό ασφαλώς διότι βοηθούσε στις διεθνείς σχέσεις τους με την Αλβανία, και εκείνη τη περίοδο, τις ΗΠΑ. Ολόκληρο εκείνο το διάστημα η Τουρκία είχε ένα ρόλο «μέντορα» για τη πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Αλβανίας και του Κοσόβου τόσο εντός όσο και εκτός των ΝΑΤΟϊκών της αρμοδιοτήτων.

Η μόνη γνωστή ένταση ήτο το 2012 όταν ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) έκανε ψήφισμα για την αναγνώριση της Παλαιστίνης και η Τουρκία ζήτησε από την Αλβανία να ψηφίσει και εκείνη «όχι» αλλά η τελευταία, παρότι είχε δεχθεί τη τουρκική πρόταση αρχικώς, κατά το ψήφισμα δήλωσε «ναι» δημιουργώντας αρκετές εντάσεις ανάμεσα στις δύο χώρες και αναγκάζοντας την Αλβανία να κάνει ακόμα περισσότερες παραχωρήσεις στην ήδη ισχυρή επιρροή της Τουρκίας στο εσωτερικό του κράτους. Βλέπετε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από το κρατικά ελεγχόμενο ΜΜΕ της Τουρκίας «Anadolu Agency» από το Δεκέμβριο του 2012 με τίτλο «Η Αλβανία αρνήθηκε να υποκύψει στις πιέσεις του Πρωθυπουργού για τη ψήφο της Παλαιστίνης: Αναφορά».

Με το κυριολεκτικά κυνήγι οποιουδήποτε υποστηρικτή του κινήματος Γκιουλέν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στη Τουρκία το 2016, είδαμε την αλβανική υπηρεσία πληροφοριών, τη SHISH (Shërbimi Informativ Shtetëror, Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών), να δέχεται χωρίς ένσταση σχεδόν κάθε διαταγή της τουρκικής MIT (Millî İstihbarat Teşkilatı, Εθνικός Οργανισμός Πληροφοριών) για αρπαγές ανθρώπων, παροχή πληροφοριών, και εξυπηρετήσεις σε κατασκοπευτικές δράσεις υπέρ των τουρκικών εθνικών συμφερόντων. Χαρακτηριστικό ήτο το παράδειγμα της συμφωνίας των δύο κρατών που είχαμε παρουσιάσει εις το άρθρο μας «Οι μυστικές συμφωνίες της MIT για αρπαγές ανθρώπων». Αυτό ασφαλώς δεν έγινε τυχαία, καθώς πέραν των στενών πολιτικών σχέσεων, η MIT αποτελεί πυλώνα της SHISH στο τομέα της υλικοτεχνικής υποστήριξης και εκπαίδευσης του προσωπικού της από την επίσημη δημιουργία της το 1997 έως και σήμερα. Στην επόμενη φωτογραφία βλέπετε τα κεντρικά της SHISH.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα επιχειρησιακής συνεργασίας σε μυστικές δράσεις είδαμε το 2017 όταν η εφημερίδα «Večernje Novosti» (Απογευματινά Νέα) της Σερβίας δημοσίευσε μία έρευνα με τίτλο «Η Τουρκία είναι πίσω από την ιδέα της «Μεγάλης Αλβανίας» στα Βαλκάνια». Συγκεκριμένα, έπειτα από έρευνα ανακάλυψαν ότι η MIT, εις γνώσιν της SHISH, μέσω ενός μυστικού δικτύου της TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon İdaresi Başkanlığı, Υπηρεσία Τουρκικής Συνεργασίας και Οργάνωσης) σε Αλβανία και Σερβία ήταν εκείνη που προωθούσε τις ιδέες, υλικό προπαγάνδας, και επιχειρησιακά σχέδια για επιθέσεις και ψυχολογικές επιχειρήσεις περί «μεγάλης Αλβανίας». Μάλιστα, τότε ο ίδιος ο Σέρβος Πρωθυπουργός είχε δηλώσει ότι ήταν ένα πολύ καλά οργανωμένο δίκτυο.

Πιο πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2020 είδαμε μία άλλη ενέργεια με παρόμοιο χαρακτήρα. Τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στην Αλβανία το οποίο δυνητικά συνεπάγεται με εξαγορά όλων των περιουσιών της ελληνικής μειονότητας της Βορείου Ηπείρου, που ήδη δέχεται πολλά χτυπήματα, από το οργανωμένο έγκλημα της Αλβανίας με τα πλέον νομιμοποιημένα εισοδήματα τους. Δυστυχώς, βλέποντας τα δημοφιλή ΜΜΕ, ούτε αυτό το γεγονός φαίνεται να έλαβε τη προσοχή που απαιτείται.

Η επιρροή όμως της Τουρκίας δε περιορίζεται εις τας διπλωματικάς/πολιτικάς σχέσεις, ή στο τομέα των υπηρεσιών πληροφοριών. Ένα άλλο από τα εργαλεία που επιστρατεύει η Τουρκία για τον έλεγχο της Αλβανίας είναι η οικονομική και στρατιωτική ενίσχυση για τον κοινό εχθρό που λέγεται Ελλάδα. Παραμένοντας εις τη περίοδο 2000-2020 βλέπουμε από το 2001 και όλας η Τουρκία να κάνει φαινομενικά δίχως αντάλλαγμα οικονομικές ενισχύσεις στην Αλβανία. Το 2001 η Τουρκία ανακοίνωσε ετήσιο πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης της Αλβανίας με $120 εκατομμύρια το οποίο από τότε συνεχώς αυξάνεται. Το 2016 το ποσό αυτό ανέρχονταν σε παραπάνω από $2 δισεκατομμύρια κάνοντας τη Τουρκία από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων στην οικονομία της Αλβανίας.

Στο άρθρο μας «Τουρκικά υποβρύχια κλάσης Gür» είδαμε τις πολλαπλές επισκέψεις τουρκικών υποβρυχίων, τόσο επίσημες όσο και ανεπίσημες στην Αλβανία. Αυτό αποτελεί μία στρατηγική κίνηση της Τουρκίας καθώς της προσφέρει ένα ακόμα σημείο περιμετρικά της Ελλάδος, αναγκάζοντας την Ελλάδα είτε να διαιρέσει τις δυνάμεις της για να το προστατέψει επαρκώς, είτε να προβεί σε ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις στο τομέα της άμυνας. Επίσης, αυτό δίνει στη Τουρκία ακόμη ένα σημείο στα Βαλκάνια για παγκόσμια επιρροή στις διεθνείς σχέσεις. Ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία σε αυτό έχει το στενό του Οτράντο το οποίο συνδέει την Αδριατική Θάλασσα με το Ιόνιο Πέλαγος και χωρίζει την Ιταλία από την Αλβανία. Γι’αυτό, η πρόσφατη ελληνοϊτακλική συμφωνία ήταν πολύ σπουδαία και για αυτή την απειλή καθώς πλέον η Αλβανία σχεδόν θα εξαναγκαστεί να ακολουθήσει τη συμφωνία Ελλάδος και Ιταλίας. Παραμένοντας στο θαλάσσιο τομέα, τον Ιούνιο του 2020 ο Τούρκος απόστρατος ναύαρχος και εμπνευστής της «Γαλάζιας Πατρίδας» Τσ. Γιαϊτσί είχε κάνει την ακόλουθη δήλωση (μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σε αυτό το σύνδεσμο προς την εφημερίδα Liberal).

«Το 2009, υπεγράφη συμφωνία ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, που αφορούσε στα δικαιώματα και της Αλβανίας στα νησιά της Αδριατικής. Η Ελλάδα χρησιμοποίησε προς όφελός της τα «πλευρικά» σύνορα. Εμείς στείλαμε κρυφίως την έκθεσή μας στην Αλβανία και προειδοποιήσαμε: «Σας εξαπατούν». Παρά την υπογραφή της συμφωνίας, η Αλβανία αντιτάχθηκε στην Ελλάδα και είπε: «Δεν είναι δίκαιο τα νησιά σας και η γη μου να έχουν τα ίδια δικαιώματα», ενώ ακύρωσε τη συμφωνία προσφεύγοντας στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Η Ελλάδα ήθελε επανειλημμένα τα νησιά να γίνουν αποδεκτά ως περιοχές με ισότιμη θαλάσσια δικαιοδοσία όπως η ηπειρωτική χώρα, αλλά δεν μπορούσε να πείσει ούτε την Αλβανία ούτε την Ιταλία. Ωστόσο, με τα ίδια επιχειρήματα προβάλλει αξιώσεις εναντίον της Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο»

Για τους παραπάνω λόγους, όποτε η Αλβανία αντιμετώπιζε προβλήματα φυσικών καταστροφών ή έλλειψης πόρων για το πολεμικό της ναυτικό και τις υποδομές του, η Τουρκία σπεύδει ταχέως να «βοηθήσει» με οικονομική και υλικοτεχνική υποστήριξη με αντάλλαγμα ασφαλώς τη συνεκμετάλλευση των υποδομών. Το πιο γνωστό τέτοιο παράδειγμα ήτο από συμφωνία του 1992 ώστε η Τουρκία να ανακατασκευάσει τη βάση και λιμένα πολεμικού ναυτικού Πασά Λιμάνι στον Αυλώνα Αλβανίας, με αντάλλαγμα τη χρήση της και από το πολεμικό ναυτικό της Τουρκίας, όπως γίνεται μέχρι και σήμερα.

Η επιρροή όμως δε σταματάει ούτε εκεί. Ένας άλλος τομέας είναι αυτό που το δόγμα των ΗΠΑ ονομάζει «win the hearts and minds» (κέρδισε τις καρδιές και τα μυαλά) στο χώρο των ειδικών επιχειρήσεων. Με απλά λόγια την υποστήριξη της πλειοψηφίας του λαού για όλες αυτές τις ενέργειες. Το Νοέμβριο του 2009 οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνία για ελεύθερη μετακίνηση των πολιτών ανάμεσα στα δύο κράτη, και από τις 2 Φεβρουαρίου του 2010 τόσο οι Αλβανοί όσο και οι Τούρκοι μπορούν να επισκέπτονται τις δύο χώρες χωρίς ανάγκη για έκδοση βίζας εισόδου για επισκέψεις έως 90 ημερών. Πιο πρόσφατα, στις 12 Φεβρουαρίου του 2020 τα Υπουργεία Εξωτερικών Τουρκίας και Αλβανίας υπέγραψαν τρεις ακόμα παρόμοιες συμφωνίες όπου αναγνωρίζουν τις άδειες κυκλοφορίας-οδήγησης, έγκριση προγραμμάτων ανταλλαγής φοιτητών (συμπεριλαμβανομένων και στρατιωτικών σχολών), και στενότερη συνεργασία στη καταπολέμηση του εγκλήματος. Χάρη σε τέτοιες κινήσεις, σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2010, το 73% των πολιτών της Αλβανίας βλέπουν τη Τουρκία ως μία σύμμαχη και φιλική χώρα.

Και καθώς το καθεστώς Ερντογάν αποσκοπεί στην ισλαμοποίηση και φανατισμό του μουσουλμανικού πληθυσμού, συναντάμε και παρόμοιες δράσεις στο θρησκευτικό τομέα. Για παράδειγμα, το 2015 το Υπουργείο Θρησκευτικών Θεμάτων της Τουρκίας με έγκριση του ίδιου του Προέδρου Ερντογάν έκανε μία εξ’ολοκλήρου ανακατασκευή και έθεσε και πάλι σε λειτουργία το μεγαλύτερο μουσουλμανικό τέμενος της Αλβανίας, το «Namazgja», το οποίο μάλιστα, αποτελεί το μεγαλύτερο τέμενος εν λειτουργία στα Βαλκάνια σήμερα.

Αν και αυτό αποτελεί το πιο τρανταχτό παράδειγμα, δεν είναι το μόνο. Σε όλη την επικράτεια της Αλβανίας η Τουρκία κτίζει και λειτουργεί τζαμιά με ακραία ισλαμικά διδάγματα προωθώντας τις εθνικές θέσεις της Τουρκίας ως κέντρο του ισλαμικού κόσμου, και τον Πρόεδρο Ερντογάν ως «απελευθερωτή» (όπως το αναφέρει ο ίδιος) όλων των σημαντικών τζαμιών που δε βρίσκονται σε λειτουργία. Το 2014 διαβάζουμε ότι η Τουρκία χρηματοδοτεί και συντηρεί και τα 650 τζαμιά της Αλβανίας ενώ αρκετά εξ’αυτών έχουν βρεθεί ότι είναι η πηγή στρατολόγησης τζιχαντιστών μεγάλων τρομοκρατικών οργανώσεων για τους πολέμους που βρίσκονται σε εξέλιξη σε Μέση Ανατολή και βόρεια Αφρική.

Ακόμα και στον επιχειρηματικό τομέα, η Τουρκία ακολουθεί την ίδια τακτική του να «αγοράζει» την υποστήριξη της Αλβανίας. Για παράδειγμα, με το σεισμό του 2019 στην Αλβανία, η Τουρκία έσπευσε να βοηθήσει και όχι μόνο σε επίπεδο ανθρωπιστικής βοήθειας. Ο ίδιος ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε βγει και είχε δηλώσει ότι ήτο υποχρέωση των τουρκικών κατασκευαστικών εταιρειών να γίνουν το κέντρο των εργασιών ανοικοδόμησης της Αλβανίας, όπως και έγινε ως ένα βαθμό, προσφέροντας ένα τομέα επιρροής και στο χώρο των επιχειρηματιών. Σύμφωνα με τα Υπουργεία Εξωτερικών των δύο κρατών, το 2018 η Τουρκία έκανε επενδύσεις της τάξεως των $2.5 δισεκατομμυρίων σε επιχειρήσεις της Αλβανίας για βελτίωση των σχέσεων και ανάπτυξη της οικονομίας. Ταυτόχρονα, η Τουρκία αποτελεί μία σημαντική πηγή εσόδων καθώς το 8.5% όλων των εξαγωγών της Αλβανίας καταλήγει εκεί.

Αλλά ας επιστρέψουμε στο τομέα των ενόπλων δυνάμεων και σε ένα άλλο ζήτημα-κλειδί. Η πολεμική αεροπορία της Αλβανίας δεν ήτο ποτέ το δυνατό της όπλο. Και εδώ η Τουρκία κάνει ότι μπορεί για να το αλλάξει αυτό, με ανάλογα ανταλλάγματα ασφαλώς. Όπως είδαμε σε τουρκικά μέσα το 2005, η τουρκική κατασκευαστική εταιρεία Biltec ήτο εκείνη που ολοκλήρωσε το 2002 τη πλήρη ανακατασκευή και επαναλειτουργία της αλβανικής βάσης πολεμικής αεροπορίας του Kuçovë.

Αντίστοιχα, το 2005 καθώς ο στόλος μαχητικών της Αλβανίας έβαινε προς το τέλος της ζωής τους, η Τουρκία προθυμοποιήθηκε και πάλι να παρέχει στην Αλβανία 26 μαχητικά αεροσκάφη Northrop F-5 με ένα τυπικό κόστος αλλά υπό τη προϋπόθεση στενής συνεργασίας με τη πολεμική αεροπορία της Τουρκίας και αναβάθμιση τους από τη τουρκική εταιρία TAI. Παρόμοια γεγονότα παρατηρούμε έως και σήμερα με ένα από τα πιο πρόσφατα να είναι από το Φεβρουάριο του 2020 όταν η Τουρκία «χάρισε» στη κυβέρνηση της Αλβανίας ένα αεροσκάφος Airbus A319 από το στόλο της ώστε να το χρησιμοποιεί η Αλβανία σε επίσημες κυβερνητικές αποστολές. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία δίνει μεγάλο βάρος στους συμβολισμούς και το συγκεκριμένο αεροσκάφος έχει μοναδικό αναγνωριστικό «Ana» (μετάφραση: Μητέρα).

Σε επίπεδο στρατιωτικών επιχειρήσεων δεν υπάρχουν πολλές συνεργασίες λόγω του ότι η Αλβανία δε συμμετέχει άμεσα σε κάποιο πόλεμο. Ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο ότι όταν η Αλβανία έστειλε ως μέλος του ΝΑΤΟ το 2010 στελέχη των ειδικών δυνάμεων της στο Αφγανιστάν, μερικά εξ’αυτών τέθηκαν κάτω από τη τουρκική διοίκηση στη Καμπούλ. Όπως βλέπετε παρακάτω, το χρώμα μπερέ που επέλεξαν οι Αλβανοί για τις σχετικά νέες (ιδρύθηκαν το 1998) ειδικές τους δυνάμεις τυγχάνει επίσης να είναι ίδιο με εκείνο των τουρκικών ειδικών δυνάμεων, ενώ αρκετοί εκ των εκπαιδευτών τους είναι έως και σήμερα Τούρκοι.

Στο τομέα τις ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών, και εκεί βλέπουμε τη Τουρκία να εκμεταλλεύεται κάθε πιθανή ευκαιρία τα τελευταία χρόνια. Στο τομέα της πολεμικής αεροπορίας υπάρχει ανταλλαγή σπουδαστών και ετήσιες ασκήσεις, αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι από τον Απρίλιο του 2020 όταν τα Υπουργεία Αμύνης των δύο κρατών έκαναν συμφωνία για στενότερη συνεργασία στο τομέα των ενόπλων δυνάμεων με στόχο σχέδιο αναδιοργάνωσης και αναβάθμισης των ενόπλων δυνάμεων της Αλβανίας από τη Τουρκία.

Τα παραπάνω είναι μερικά ενδεικτικά παραδείγματα που παραθέσαμε για να γίνει κατανοητό το πόσο στενές σχέσεις έχουν αναπτύξει οι δύο αυτές χώρες σε όλα τα επίπεδα. Για να συνοψίσουμε, είδαμε παραδείγματα από διπλωματικές και πολιτικές σχέσεις, υπηρεσίες πληροφοριών, οικονομική εξάρτηση, θρησκεία και ισλαμοποίηση, βοήθεια σε έκτακτα περιστατικά, επιχειρηματικές σχέσεις, και τέλος συνεργασία σε όλο το εύρος των ενόπλων δυνάμεων. Προτού όμως κλείσουμε θα θέλαμε να παραθέσουμε ένα ενδιαφέρον απόσπασμα από μία συνέντευξη που είχε δώσει ο Στρατηγός εν αποστρατεία, κύριος Φράγκος Φραγκούλης στο ραδιοφωνικό σταθμό «Αιχμή 102.8» της Βέροιας στις 11 Ιουνίου του 2020.

«Αυτά είναι τα δύο-τρία σημεία που είπαμε για τη συμφωνία. Η συμφωνία όμως είναι εξαιρετική διότι για πρώτη φορά μας βάζει στο τριεθνές Ελλάδος, Ιταλίας, Αλβανίας και θα υποχρεωθεί αυτός ο οποίος είναι σαφέστατα εχθρικότατος απέναντι στη πατρίδα μας, ο Έντι Ράμα, ο οποίος συνεργάζεται απόλυτα με τον Τούρκο, τον Ερντογάν… Έχει κάνει ναυτική βάση στη νήσο Σάσο και στον Αυλώνα, τους έχει δώσει τα πάντα, έχει εκπαιδεύσει τη μία και μοναδική τους ταξιαρχία καταδρομών που εδρεύει στο αεροδρόμιο των Τιράνων με απόλυτο εξοπλισμό και εκπαιδευτάς ακόμα και τώρα που μιλάμε Τούρκους… Και μάλιστα οι οποίοι είναι Τουρκαλβανοί, οι οποίοι μιλάνε τα αλβανικά και τα τούρκικα. Είναι απόλυτη διείσδυση. Φτιάχνουν απεριόριστο αριθμό τζαμιών, και ισλαμοποιούν το γειτονικό κράτος.»

Παραπάνω βλέπετε μία φωτογραφία από τις πάρα πολλές συναντήσεις του Προέδρου της Τουρκίας Ερντογάν, με τον Πρωθυπουργό της Αλβανίας Έντι Ράμα. Εν κατακλείδι, σίγουρα ποτέ δεν είναι αργά για να προσπαθήσει η Ελλάς να διώξει τη Τουρκία από τη γειτονική Αλβανία, αλλά όπως είδαμε σε αυτή τη σύντομη επισκόπηση των τελευταίων 20 ετών, η Τουρκία έχει διεισδύσει πολύ βαθιά σε πολλά επίπεδα στην Αλβανία, και σίγουρα αυτό αποτελεί τεράστια απειλή για τη πατρίδα μας. Εάν θεωρείτε ότι μας διέφυγε κάποια σημαντική εξέλιξη των τελευταίων 20 ετών στις σχέσεις Αλβανίας και Τουρκίας που είναι άξια αναφοράς, γράψτε μας στα σχόλια του άρθρου.