Η PMA-1 (ή στα Κυριλλικά пма-1) είναι μία νάρκη κατά προσωπικού (Κ/Π) από τη Γιουγκοσλαβία που είναι κατασκευασμένη από μη μεταλλικά υλικά ώστε να μην εντοπίζεται με απλούς ανιχνευτές μετάλλων. Σήμερα τη συναντάμε όλο και σπανιότερα αλλά δεν έχει εξαφανιστεί ακόμα από τα πεδία της μάχης, κυρίως στις Βαλκανικές χώρες.

Σύντομη Ιστορία
Γνωρίζουμε ότι η κατασκευή της ξεκίνησε κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αντιγράφοντας τη Ρωσικής κατασκευής ПМД-6М (PDM-6M) που ήταν επίσης μη ανιχνεύσιμη καθώς δεν περιείχε μεταλλικά στοιχεία και είχε ξύλινη συσκευασία. Η PMA-1 που συχνά αναφέρεται και ως PMA-1A ήταν ένα εξελιγμένο αντίγραφο της. Τα αρχικά PMA είναι από τις λέξεις «Protivpešadijska Mina Antimagnetna» που στα Ελληνικά μεταφράζεται ως «Κατά Προσωπικού Αντιμαγνητική Νάρκη» και η εταιρία κατασκευής της ήταν η Yugoimport SDPR. Μέχρι και σήμερα την έχουμε συναντήσει στις εξής χώρες: Ανγκόλα, Βοσνία & Ερζεγοβίνη, Κροατία, Σερβία και Ναμίμπια. Εικάζεται ότι έχει προκαλέσει πολλούς θανάτους αλλά δεν υπάρχουν γνωστά στοιχεία που να το υποστηρίζουν.

 
Τεχνικά Χαρακτηριστικά

Τύπου                                        : пма-1 ή PMA-1 ή PMA-1A
Βάρος                                        : 400 γραμμάρια
Γέμισμα                                    : 200 γραμμάρια ΤΝΤ
Χώρα Προέλευσης                 : Γιουγκοσλαβία
Έτος Αρχικής Κατασκευής  : 1940

Δομή και Χαρακτηριστικά
Εμφανισιακά η νάρκη αποτελείται από ένα ορθογώνιο πλαστικό κουτί, συνήθως χρώματος χακί, με μήκος 14 εκατοστά, ύψος 3 εκατοστά και πλάτος 7 εκατοστά. Το κύριο γέμισμα της είναι 200 γραμμάρια εκρηκτικής ύλης ΤΝΤ. Πρακτικά μπορούμε να τη χωρίσουμε σε πέντε βασικά εξαρτήματα.

1. Πλαστική συσκευασία
2. Εκρηκτική ύλη
3. Εναυστήρας
4. Πυροκροτητής
5. Σύρμα ασφαλείας

Μέσα στη πλαστική συσκευασία είναι τοποθετημένο το τυποποιημένου τύπου εκρηκτικό ΤΝΤ 200 γραμμαριών που διαθέτει μία βιδωτή οπή όπου είναι προσαρμοσμένος ο εναυστήρας. Στη μία ακρή του εναυστήρα μπαίνει ο πυροκροτητής Νο.8 και η νάρκη είναι έτοιμη για χρήση. Βλέπετε αυτά τα τρία στοιχεία της στην επόμενη φωτογραφία.

Στο κάτω μέρος της η νάρκη έχει δύο οπές που επιτρέπουν στο νερό να φεύγει ώστε να μην αλλοιώνει το μηχανισμό έπειτα από μακροπρόθεσμη έκθεση στα στοιχεία της φύσης. Τις δύο αυτές οπές τις βλέπετε στην επόμενη εκπαιδευτική PMA-1A.

Εξωτερικά η νάρκη διαθέτει μία περόνη ασφαλείας που είναι δεμένη με το σύρμα ασφαλείας. Αυτή η περόνη περνάει από το καπάκι της νάρκης και έτσι δεν του επιτρέπει να κλείσει. Το βλέπετε καλύτερα στη παρακάτω εικόνα (που έχει αφαιρεθεί η περόνη ασφαλείας) μέσα στο κόκκινο πλαίσιο.

Όταν αφαιρεθεί η περόνη και η νάρκη δεχθεί πίεση 3-15 κιλών τότε θα πιέσει το χημικό εναυστήρα ο οποίος λόγω μίας χημικής αντίδρασης θα αναφλεχθεί και θα οδηγήσει στη πυροδότηση του πυροκροτητή και κατ’ επέκταση της νάρκης. Το τι συμβαίνει όταν η νάρκη δέχεται πίεση το βλέπετε καλύτερα και στην επόμενη εικόνα από το πλάι.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να είναι κατανοητή η βασική αρχή λειτουργίας της και έτσι θα προχωρήσουμε στην επόμενη παράγραφο που θα δούμε σε μεγαλύτερο βάθος το μηχανισμό πυροδότησης της.

Πυροδοτικός Μηχανισμός
Όπως περιγράψαμε παραπάνω, το βασικό στοιχείο της νάρκης Κ/Π PMA-1 είναι ο χημικός εναυστήρας της УПМАХ-1 (UPMAΗ-1). Όταν το καπάκι τον πιέσει αρκετά σπάει στο εσωτερικό του μία κάψουλα που δημιουργεί ανάφλεξη από χημική αντίδραση. Αυτή η ανάφλεξη αμέσως πυροδοτεί τον πυροκροτητή Νο.8 που έχει βιδωμένο πάνω του ο εναυστήρας УПМАХ-1 και γίνεται έτσι η πυροδότηση της νάρκης.

Παραπάνω φαίνεται με μωβ χρώμα ο πυροκροτητής, με κίτρινο η κύρια εκρηκτική ύλη ΤΝΤ και με γαλάζιο ο εναυστήρας. Ξεκινώντας από τον πυροκροτητή Νο.8, είναι ένας απλός πυροκροτητής με συσκευασία από αλουμίνιο ή χαλκό και περιέχει 2 γραμμάρια κροτικού υδράργυρου (γνωστό και ως πυροκροτικό άλας του υδραργύρου). Έχει μήκος 31.7 χιλιοστά και διάμετρο 6.3 χιλιοστά. Βλέπετε έναν τέτοιο πυροκροτητή παρακάτω.

Ο χημικός εναυστήρας УПМАХ-1 έχει αρκετά πιο πολύπλοκο σχεδιασμό. Έχει μία μικρή συσκευασία από βακελίτη όπου στη μία πλευρά είναι σφραγισμένος και από την άλλη έχει ένα αρσενικό βύσμα M10x1 στο οποίο προσαρμόζεται ο πυροκροτητής Νο.8. Βλέπετε σκέτο το УПМАХ-1 στην επόμενη φωτογραφία.

Όταν ξεβιδώσουμε την αριστερή πλευρά του τότε μπορούμε μέσα του να τοποθετήσουμε τον πυροκροτητή Νο.8. Βλέπετε στη συνέχεια το УПМАХ-1 έτοιμο για να δεχθεί τον πυροκροτητή.

Και αντίστοιχα μαζί με τον πυροκροτητή πρίν τοποθετηθεί μέσα στον εναυστήρα УПМАХ-1.

Εν συνεχεία ο εναυστήρας βιδώνεται στο ειδικό σπείρωμα που έχει πάνω το το τυποποιημένο εκρηκτικό ΤΝΤ 200 γραμμαριών και το βλέπετε στο κόκκινο πλαίσιο της επόμενης φωτογραφίας.

Άρα το τελικό αποτέλεσμα μίας έτοιμης προς χρήση PMA-1 νάρκης Κ/Π μοιάζει κάπως έτσι στο εσωτερικό της.

Στη άλλη του πλευρά ο εναυστήρας έχει ένα ευαίσθητο στη πίεση χημικό μέσα σε μία κάψουλα. Αν το κοιτάξουμε από ψηλά μπορούμε να το δούμε.

Εύκολα θα μπορούσαμε πούμε ότι ο χημικός εναυστήρας УПМАХ-1 χωρίζεται σε πέντε βασικά μέρη. Αυτά είναι:

1. Συσκευασία από βακελίτη
2. Προστατευτικό καπάκι για υποδοχή πυροκροτητή
3. Μονωτική φλάντζα
4. Πώμα της κάψουλας
5. Χημικό υγρό

Δυστυχώς δε γνωρίζουμε τον ακριβή τύπο χημικού υλικού που χρησιμοποιεί ο εναυστήρας УПМАХ-1 αλλά γνωρίζουμε ότι αναφλέγεται όταν δεχθεί ικανή πίεση. Άρα, όταν δεχθεί πίεση 3-15 κιλών αναφλέγει το χημικό υγρό και σπάει το πώμα της κάψουλας. Αυτό με τη σειρά του πυροδοτεί τον πυροκροτητή Νο.8 κροτικού υδράργυρου και ο πυροκροτητής με τη σειρά του τα 200 γραμμάρια της κύριας εκρηκτικής ύλης TNT.

Οι εναυστήρες УПМАХ-1 μεταφέρονται σε χάρτινες συσκευασίες των 20 τεμαχίων ανεξάρτητα από τις νάρκες όπως αυτή που βλέπετε στη παρακάτω φωτογραφία.

 
Ναρκοθέτηση
Δεν υπάρχει αυτοματοποιημένος τρόπος ναρκοθέτησης της PMA-1 και έτσι η διαδικασία έχει ως εξής:

• Σκάβουμε και τοποθετούμε τη νάρκη (το κουτί της) περίπου 2-4 εκατοστά κάτω από το έδαφος
• Αφαιρούμε το προστατευτικό καπάκι του εναυστήρα και τοποθετούμε μέσα τον πυροκροτητή
• Βιδώνουμε τον εναυστήρα με τον πυροκροτητή στην ειδική υποδοχή του τυποποιημένου εκρηκτικού ΤΝΤ
• Ανοίγουμε το καπάκι της νάρκης και τοποθετούμε τη περόνη ασφαλείας
• Βάζουμε τον εκρηκτικό μηχανισμό μέσα στο κουτί της νάρκης με τον εναυστήρα προς υπερυψωμένο τμήμα του
• Κλείνουμε το καπάκι και αποκρύπτουμε τη νάρκη
• Με το σύρμα ασφαλείας αφαιρούμε από απόσταση τη περόνη ασφάλειας

Αυτή είναι η διαδικασία ναρκοθέτησης της νάρκη Κ/Π PMA-1.

Εξουδετέρωση
Η εξουδετέρωση της νάρκης PMA-1 είναι αρκετά απλή καθώς το μόνο που απαιτεί είναι να σηκώσουμε το καπάκι και να το τοποθετήσουμε μία περόνη ασφάλισης ή κάποιο άλλο υλικό ώστε να μην μπορεί να κλείσει το καπάκι. Ωστόσο, η αφόπλιση της δεν είναι τόσο απλή.

Ο στόχος μας για τον αφοπλισμό της είναι να αφαιρέσουμε τον εκρηκτικό μηχανισμό και εν συνεχεία τον εναυστήρα και τον πυροκροτητή. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις οι νάρκες αυτές είναι παγιδευμένες με μηχανισμούς που τις πυροδοτούν αν κάποιος τις μετακινήσει. Άρα πρέπει αρχικά να σκάψουμε γύρω της και προσεκτικά από κάτω της ώστε να αφαιρέσουμε τυχόν μηχανισμούς παγίδευσης προτού προβούμε στον αφοπλισμό της.

Η παραπάνω φωτογραφία είναι από εκκαθάριση ναρκοπεδίου στη περιοχή Μπάνιτσα (Бањица) του Βελιγραδίου της Σερβίας το 2010. Με το βέλος βλέπετε μία νάρκη Κ/Π PMA-1 που έχει εντοπιστεί.

Επίσης, το χημικό υγρό έχει σε αρκετές περιπτώσεις αλλοιωθεί από την υγρασία αλλά όταν στεγνώνει επανέρχεται στην αρχική του κατάσταση. Για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να κάνουμε τον αφοπλισμό αν γνωρίζουμε ότι η νάρκη βρίσκεται σε σταθερή κατάσταση αλλιώς μπορεί να προκληθεί πυροδότηση ακόμα και με μικρότερη πίεση. Υπάρχουν και κάποιες αναφορές ότι πρόσφατα έχουν βρεθεί PMA-1 νάρκες που χρησιμοποιούσαν πλαστικούς πυροκροτητές ώστε να μην έχουν κανένα απολύτως μεταλλικό στοιχείο.

Τέλος, η μεγαλύτερη δυσκολία με αυτές της νάρκες είναι ο εντοπισμός τους καθώς είναι αρκετά μικρές και δεν έχουν σχεδόν κανένα μεταλλικό ίχνος, έτσι είναι σχεδόν αόρατες στις κλασσικές μεθόδους ναρκαλίευσης.