Εμπνευσμένο από το άρθρο «Ειδική μονάδα «Ζ»» της ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ, θα δούμε τις πρώτες νάρκες Limpet. Σήμερα ως νάρκες Limpet ορίζονται όλες οι ναυτικές νάρκες που προσαρμόζονται στα ύφαλα ενός πλοίου με μαγνήτες. Αλλά η ιστορία τους ξεκινάει από τους Royal Marines του Ηνωμένου Βασιλείου. Ακόμα και σήμερα, οι νάρκες τύπου Limpet χρησιμοποιούνται σε ειδικές επιχειρήσεις για τη καταστροφή πλοίων.

Σύντομη Ιστορία
Κατά τα τέλη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Βρετανικές Ειδικές Δυνάμεις είχαν αντιληφθεί την ανάγκη για μία ναυτική νάρκη που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ειδικές επιχειρήσεις δολιοφθορών κατά εχθρικών πλοίων. Αυτό σήμαινε ότι η νάρκη θα έπρεπε να είναι απλή στο χειρισμό, αξιόπιστη, δύσκολα ανιχνεύσιμη και να παρέχει ικανό χρόνο διαφυγής. Έπειτα από αρκετές μελέτες, το Σεπτέμβριο του 1939 σχεδίασαν τη πρώτη Limpet (στα Ελληνικά «πεταλίδα») νάρκη, τη Mark I.

Στη παραπάνω φωτογραφία βλέπετε επίδειξη του πως δένονταν στο σώμα του υποβρύχιου καταστροφέα για τη μεταφορά της. Όταν έφτανε στο πλοίο, την έβγαζε από πάνω του και τη κολλούσε με τους μαγνήτες που είχε στη βάση της στο πλοίο. Η νάρκη «πεταλίδα» έφερε νέα δεδομένα στις υποβρύχιες καταστροφές και υιοθετήθηκε άμεσα τόσο από τους Royal Marines όσο και από τη SOE (Special Operations Executive) στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το δεύτερο μοντέλο της, Limpet Mark II, είχε πιο καλούς μαγνήτες καθώς και διπλή υποδοχή πυροδοτικών μηχανισμών όπως βλέπετε εδώ.

Η επόμενη γενιά, η Mark III, ήταν από τις πιο διαδεδομένες νάρκες τύπου Limpet καθώς για πρώτη φορά ήταν κατά πολύ πιο λεπτή και άρα πιο εύκολη στη μεταφορά και στο χειρισμό. Το ίδιο συνέχισε με ελάχιστες μετατροπές και στην επόμενη γενιά, στη Mark IV. Παρακάτω βλέπετε μία νάρκη τρίτης γενιάς, δηλαδή τη νάρκη Limpet Mark III.

Η η πέμπτη γενιά δεν έγινε ποτέ ιδιαίτερα γνωστή αλλά ήταν το ξεκίνημα για τη Mark VI, την έκτη γενιά. Η MK VI είναι μέχρι και σήμερα μία από τις πιο γνωστές ναυτικές νάρκες Limpet κυρίως γιατί χρησιμοποιήθηκε σε αρκετές ιστορικές μάχες (δείτε το άρθρο που αναφέραμε στην αρχή) με εξαιρετικά αποτελέσματα. Η νάρκη αυτή είχε έξι ισχυρούς μαγνήτες σε σχήμα πετάλων και μία ορθογώνια συσκευασία που περιέχει το εκρηκτικό γέμισμα.

Τα τεχνικά χαρακτηριστικά στην επόμενη παράγραφο αναφέρονται σε αυτή, την έκτη γενιά, της νάρκης αλλά στη συνέχεια θα αναλύσουμε όλα τα παραπάνω μοντέλα εν συντομία. Σήμερα υπάρχουν αρκετές ακόμα νάρκες τύπου Limpet αλλά σχεδόν όλες βασίζονται στις αρχές λειτουργίας που έχουν οι παραπάνω Βρετανικής προέλευσης νάρκες.

 
Τεχνικά Χαρακτηριστικά

 
Δομή και Χαρακτηριστικά
Ξεκινώντας από τη πρώτη γενιά, τη Mark I ή MK I, έχουμε ίσως τη πιο απλή νάρκη αυτής της κατηγορίας. Αποτελείται από μία μεταλλική συσκευασία ημι-σφαίρας που στο εσωτερικό της περιέχει γέμισμα εκρηκτικής ύλης βάρους λίγο παραπάνω από ένα κιλό. Στη παρακάτω φωτογραφία βλέπετε τη νάρκη MK II η οποία είναι ίδια ακριβώς με τη MK I με μοναδική διαφορά ότι έχει δύο υποδοχές πυροδοτικών μηχανισμών αντί για μία και διαφορετικούς μαγνήτες.

Τους πυροδοτικούς μηχανισμούς θα τους αναλύσουμε σε βάθος στην επόμενη παράγραφο. Συνεχίζοντας με τις Mark I και II, στο πίσω μέρος τους είχαν μία μικρή εσοχή περιμετρικά της σφαίρας όπου είχαν τοποθετηθεί πολλοί μικροί μαγνήτες. Αυτός ήταν ο τρόπος προσκόλλησης της νάρκης στο εχθρικό πλοίο. Τους μαγνήτες αυτούς μπορείτε να τους δείτε στη παρακάτω φωτογραφία από το πίσω μέρος μίας νάρκης Limpet Mark II.

Σε αυτή τη φωτογραφία βλέπετε επίσης τη ζώνη που χρησιμοποιούσε ο υποβρύχιος καταστροφέας για τη μεταφορά της νάρκης υποβρυχίως στα ύφαλα του πλοίου. Συνήθως οι νάρκες αυτές είχαν σκούρο χακί ή μπλε χρώμα ώστε να είναι ακόμα πιο δύσκολος ο εντοπισμός τους. Στην επόμενη φωτογραφία είναι μία νάρκη Limpet MK II μέσα στο ξύλινο κιβώτιο αποθήκευσης και μεταφοράς της μαζί με τη ζώνη της και τον πυροδοτικό μηχανισμό της κάτω δεξιά μέσα στο κιβώτιο.

Όπως αναφέραμε στη παράγραφο «Σύντομη Ιστορία», η πρώτη μεγάλη πρόοδος ήρθε με τα μοντέλα Mark III και Mark IV. Μία εύκολη στο χειρισμό και τη μεταφορά ναυτική νάρκη. Εξωτερικά η MK III και η MK IV ήταν παρόμοιες, βλέπετε τη φωτογραφία από την επάνω όψη μίας MK III εδώ.

Σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες γενιές, αυτές σχεδιάστηκαν όχι απλώς ως ναυτικές νάρκες αλλά ως γενικής χρήσης νάρκες με προαιρετικό, αφαιρούμενο μαγνητικό σύστημα προσκόλλησης. Με αυτό το τρόπο μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τόσο υποβρυχίως όσο και επίγεια σε ειδικές επιχειρήσεις όπως για παράδειγμα δολιοφθορές σε εγκαταστάσεις, καταστροφές αρμάτων, κτλ. Οι MK III και MK IV ήταν είτε μαύρες είτε γκρι, ζύγιζαν συνολικά 4.3 κιλά και περιείχαν ένα μίγμα 1.59 κιλών τετρύλης/ΤΝΤ σε αναλογία 45/55 ως κύριο γέμισμα εκρηκτικής ύλης.

Το σώμα της MK III και MK IV είναι κατασκευασμένο από ατσάλι με το εκρηκτικό γέμισμα τοποθετημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να ωθεί όλη την ισχύ του προς το κάτω μέρος της νάρκης. Χάρη σε αυτό το σχεδιασμό, η MK III και η MK IV μπορούν να διανοίξουν τρύπες σε ατσάλι πάχους μέχρι και 6 εκατοστών. Βλέπετε τα γενικά χαρακτηριστικά της εδώ.

Όπως και για της παραπάνω νάρκες, θα αναλύσουμε το πυροδοτικό μηχανισμό της στην επόμενη παράγραφο. Ωστόσο, έχει ένα αρκετά ενδιαφέρον σχεδιασμό που θα τον δούμε εδώ. Όπως είδατε έχει σχήμα δίσκου διαμέτρου 20 εκατοστών και ύψους 6 εκατοστών. Αν δούμε τη διατομή της βλέπουμε αμέσως τα ακόλουθα τρία στοιχεία.

1. Ατσάλινο επάνω μέρος
2. Μεταλλικό σώμα
3. Περιμετρικός ισχυρός μαγνήτης

Στο κέντρο της νάρκης έχουμε το σημείο τοποθέτησης του κυλινδρικού σχήματος πυροδοτικού μηχανισμού. Πέρα από αυτό έχουμε και τα ακόλουθα.

4. Κύριο γέμισμα τετρύλης/ΤΝΤ (αναλογία 45/55)
5. Πυροκροτητής
6. Χάλκινη υποδοχή πυροδοτικού μηχανισμού
7. Πυροδοτικός μηχανισμός
8. Κρίκος μεταφοράς
9. Πώμα πυροδοτικού μηχανισμού

Στη παρακάτω, τελευταία για αυτή τη νάρκη, εικόνα βλέπετε πως είναι προσαρμοσμένος ο ισχυρός μαγνήτης που την κάνει νάρκη τύπου Limpet.

10. Επάνω τμήμα
11. Συγκολλημένος μεταλλικός δίσκος
12. Βίδα προσάρτησης μαγνήτη (έχει έξι συνολικά)
13. Μαγνήτης

Σύμφωνα με το εγχειρίδιο των Βρετανών πυροτεχνουργών οι μαγνήτες αυτοί παρέχουν ασφαλή προσκόλληση σε πλοία που κινούνται με ταχύτητες έως 16 κόμβων, δηλαδή 30 χιλιομέτρων ανά ώρα. Ασφαλώς αυτό έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό και με το σημείο τοποθέτησης της νάρκης, αλλά το εγχειρίδιο υποθέτει τη τοποθέτηση της νάρκης στη καρίνα του πλοίου. Κλείνοντας για αυτό το μοντέλο, είναι αξιοσημείωτο ότι χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα από τη Βρετανική SAS (Special Air Service). Και τώρα πάμε στη πιο πρόσφατη και δημοφιλή νάρκη τύπου Limpet, τη Mark VI.

Εδώ παρατηρούμε μία μεγάλη αλλαγή στο σχεδιασμό. Στο κέντρο της νάρκης έχουμε μία κοίλη ορθογώνια μεταλλική συσκευασία που περιέχει το 1.5 κιλό εκρηκτικής ύλης, κατά κανόνα πεντολίτη, και στα πλάγια της δύο σειρές από έξι ισχυρούς μαγνήτες σε σχήμα πέταλου αλόγου. Στο κέντρο της έχει εσοχή για πρόσδεση με ζώνη και τοποθέτηση με ένα ειδικό εργαλείο που θα δούμε παρακάτω. Τέλος, στο επάνω και κάτω μέρος της διαθέτει πώμα τοποθέτησης για πυροδοτικό μηχανισμό.

Η νάρκη αυτή έγινε ταυτόσημο με τις ειδικές αμφίβιες επιχειρήσεις των Βρετανικών ειδικών δυνάμεων διότι δεν επέτρεπε απλώς τη τοποθέτηση της νάρκης υποβρυχίως, αλλά και από την επιφάνεια πλησιάζοντας το πλοίο και κατεβάζοντας τη νάρκη με ένα εργαλείο όπως αυτό που βλέπετε εδώ.

Η μία του άκρη προσαρμόζονταν στην εσοχή της νάρκης και έτσι επέτρεπε τη γρήγορη τοποθέτηση της από την επιφάνεια. Στα τεχνικά τώρα, η νάρκη αυτή έχει μήκος 21 εκατοστά, ύψος 6.6 εκατοστά και πλάτος επίσης 6.6 εκατοστά (μη συμπεριλαμβανομένων των έξι μαγνητών).

Όπως και στις παραπάνω, και σε αυτή τη νάρκη θα δούμε σε βάθος πως λειτουργεί ο πυροδοτικός μηχανισμός της στην επόμενη παράγραφο. Παρότι ο σχεδιασμός της είναι αρκετά απλός, η δυνατότητα πρόσθεσης δεύτερου πυροδοτικού μηχανισμού καθώς και οι πολλαπλές δυνατότητες προσάρτησης της την κάνουν μέχρι και σήμερα ένα χρήσιμο εργαλείο στις ειδικές επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το βίντεο από την εκπαίδευση της Μονάδας Ζ όπου βλέπουμε να τη γεμίζουν με εκρηκτική ύλη και εν συνεχεία να τοποθετούν στο εσωτερικό της ένα κομμάτι από ακαριαίο πυραγωγό σχοινί για την πυροδότηση της με αυτό το τρόπο.

Πυροδοτικός Μηχανισμός
Όλες οι νάρκες που περιγράψαμε λειτουργούν με μόλις τρεις διαφορετικούς πυροδοτικούς μηχανισμούς. Οι δύο πρώτοι πυροδοτικοί μηχανισμοί-εναυστήρες έχουν παρόμοια αρχή λειτουργίας. Είναι οι εναυστήρες τύπου J και τύπου L. Εμείς αναλύσουμε το δεύτερο, το τύπου L, που είναι και αυτό που χρησιμοποιεί τόσο η MK III όσο και η MK IV.

Στη παραπάνω φωτογραφία τους βλέπετε μέσα στη συσκευασία τους, η συσκευασία περιλαμβάνει 10 εναυστήρες No.9 MK I τύπου L οι οποίοι έχουν ταμπελάκια που αναγράφουν το χρόνο πυροδότησης τους. Οι χρόνοι όπως τους βλέπουμε στη φωτογραφία από επάνω προς τα κάτω είναι:

• 7 ημέρες στους 18.3°C
• 3 ημέρες στους 18.3°C
• 24 ώρες στους 18.3°C
• 16 ώρες στους 18.3°C
• 12 ώρες στους 18.3°C
• 8 ώρες στους 18.3°C
• 6 ώρες στους 18.3°C
• 3 ώρες στους 18.3°C
• 1 ώρα στους 18.3°C
• 30 λεπτά στους 18.3°C

Ωστόσο υπάρχουν και άλλες συλλογές με χρόνους μέχρι και 28 ημέρες. Η θερμοκρασία επηρεάζει κατά πολύ τη λειτουργία αυτού του εναυστήρα. Όσο χαμηλώνει η θερμοκρασία η λειτουργία του γίνεται πιο αργή και αντίστοιχα όσο αυξάνεται η θερμοκρασία τόσο μικραίνει ο χρόνος πυροδότησης του. Στη βάση του έχει ένα κορδόνι που τραβώντας το οπλίζουμε το μηχανισμό του.

Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά από το επάνω μέρος του εναυστήρα στο εσωτερικό του θα δούμε τον ακόλουθο μηχανισμό.

1. Σώμα από αλουμίνιο
2. Εσωτερικός σωλήνας από χαλκό
3. Κεντρική ράβδος συγκράτησης από μόλυβδο
4. Καρφιά συγκράτησης
5. Ελατήριο επικρουστήρα
6. Κάτω τμήμα εσωτερικού σωλήνα
7. Πείρος ασφάλισης
8. Ετικέτα περιγραφής εναυστήρα
9. Επικρουστήρας
10. Συνδετήρας ασφαλείας

Το σώμα του εναυστήρα είναι κατασκευασμένο από αλουμίνιο και έχει μήκος 11.1 εκατοστά και πλάτος 9.5 χιλιοστά. Συνεχίζοντας στο κάτω μέρος του έχουμε τα εξής μέρη.

11. Οδηγός επικρουστήρα
12. Καψύλλιο πυροδότησης
13. Ατσάλινη υποδοχή πυροκροτητή

Ο τρόπος λειτουργίας αυτού του εναυστήρα έχει ως εξής, όταν αφαιρεθεί ο πείρος ασφαλείας τραβώντας τον δυνατά ώστε να σπάσει και το συνδετήρα ασφαλείας στην άλλη του πλευρά, θα απελευθερώσει τη βάση του επικρουστήρα. Καθώς το ελατήριο του επικρουστήρα είναι συμπιεσμένο θα ξεκινήσει να πιέζει προς τα επάνω τη ράβδο μολύβδου. Σε κάποια στιγμή, πρακτικά στο χρόνο που αναγράφεται, η ράβδος μολύβδου δε θα αντέξει άλλο τη πίεση του ελατηρίου και θα σπάσει. Αυτό θα απελευθερώσει τη βάση του επικρουστήρα αφήνοντας τον να πέσει με φόρα πάνω στο καψύλλιο πυροδότησης που με τη σειρά του θα πυροδοτήσει τον πυροκροτητή Νο.27 που βρίσκεται ακριβώς από κάτω του.

Και πάμε τώρα στο δεύτερο μηχανισμό πυροδότησης από τις νάρκες που περιγράψαμε, είναι ο χημικός εναυστήρας A.C. MK I που τον βλέπετε εξωτερικά στην επόμενη φωτογραφία.

Ο εναυστήρας A.C. MK I βιδώνεται επάνω στη νάρκη και ανάλογα με το πως έχει προετοιμαστεί μπορεί να κάνει καθυστερημένη πυροδότηση της νάρκης με χρόνους από 4 ώρες μέχρι και 4.5 ημέρες. Ουσιαστικά αποτελείται από τα παρακάτω εξαρτήματα.

Στη συσκευασία του εναυστήρα A.C. MK I υπάρχει μία συλλογή από χρωματιστά φιαλίδια με χημικά υγρά καθυστέρησης. Σε αυτή τη φωτογραφία βλέπετε πως είναι το κουτί του εναυστήρα με τη συλλογή των χημικών καθυστέρησης.

Κάθε φιαλίδιο αντιστοιχεί σε διαφορετικό χρόνο καθυστέρησης, σύμφωνα με το σχετικό εγχειρίδιο των Βρετανικών Ενόπλων Δυνάμεων οι χρόνοι είναι:

Το διάφανο/λευκό φιαλίδιο δεν αναγράφεται πουθενά στο εγχειρίδιο και έτσι δε γνωρίζουμε την ακριβή λειτουργία του. Συνεχίζοντας με το μηχανισμό, ας δούμε λίγο καλύτερα το εσωτερικό του.

1. Σώμα από χαλκό διαμέτρου 2.5 εκατοστών και μήκους 14 εκατοστών
2. Δίσκος ζελατίνης
3. Επικρουστήρας
4. Εσωτερικός σωλήνας
5. Βαμβάκι
6. Γυάλινο φιαλίδιο
7. Σπείρωμα τοποθέτησης σε νάρκη
8. Υποδοχή πυροκροτητή Burster Type 6 MK 3
9. Καψύλλιο πυροδότησης πυροκροτητή
10. Μονωτικός δίσκος από λάστιχο
11. Βιδωτό πώμα
12. Μεταλλικό έμβολο
13. Πείρος ασφαλείας
14. Βίδα σύσφιξης εμβόλου

Όπως μπορείτε να δείτε παραπάνω, ο επικρουστήρας συγκρατείται από το δίσκο ζελατίνης. Όταν ο χειριστής θέλει να οπλίσει το μηχανισμό πρέπει να αφαιρέσει το πώμα και να τοποθετήσει στο εσωτερικό του το φιαλίδιο που αντιστοιχεί στο χρόνο πυροδότησης που επιθυμεί. Εν συνεχεία, βιδώνει και πάλι το πώμα και τοποθετεί το μηχανισμό στη νάρκη.

Αν στη συνέχεια ο χειριστής αφαιρέσει το πείρο ασφαλείας και περιστρέψει δεξιόστροφα τη βίδα σύσφιξης θα οδηγήσει στη πίεση του εμβόλου και αυτό θα αναγκάσει το φιαλίδιο με το χημικό καθυστέρησης να σπάσει. Το χημικό θα τρέξει στο βαμβάκι και θα αρχίσει να εμποτίζει το δίσκο ζελατίνης. Η χημική αντίδραση του δίσκου ζελατίνης με το υγρό του φιαλιδίου θα προκαλεί διάλυση της ζελατίνης στο χρόνο όπου αναφέραμε παραπάνω. Όταν ο δίσκος ζελατίνης έχει διαλυθεί τίποτα πλέον δε θα συγκρατεί τον επικρουστήρα ο οποίος θα χτυπήσει το καψύλλιο πυροδότησης οδηγώντας στη πυροδότηση του πυροκροτητή Burster Type 6 MK 3 και κατ’επέκταση και της νάρκης.

 
Ναρκοθέτηση
Δεν υπάρχει αυτοματοποιημένη μέθοδος ναρκοθέτησης των παραπάνω ναρκών. Ωστόσο, η τοποθέτηση τους μπορεί να γίνει είτε υποβρυχίως όπως βλέπετε σε αυτή τη φωτογραφία.

Είτε από την επιφάνεια με τη τακτική που περιγράφεται σε αυτό το σχέδιο.

Η τακτική αυτή ήταν πολύ διαδεδομένη στις Ειδικές Δυνάμεις της Μεγάλης Βρετανίας κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην εκτέλεση αποστολών δολιοφθορών. Αρχικά πλησίαζαν αθόρυβα τα πλοία με μικρά κανό από καμβά, πιο γνωστά ως Cockle Mark II, σαν αυτό που βλέπετε εδώ.

Και στη συνέχεια κατέβαζαν με απλούς μηχανισμούς τις νάρκες ώστε να κολλήσουν τη μαγνητική τους επιφάνεια πάνω στο πλοίο. Σε περιπτώσεις που το πλοίο ήταν εν κινήσει, συχνά χρησιμοποιούσαν το παρακάτω εργαλείο όπου είναι μία σειρά από ισχυρούς μαγνήτες δεμένο με ένα σχοινί. Πετούσαν αυτό το εργαλείο στο πλοίο από κοντινή απόσταση και μετά το πλοίο τους ρυμουλκούσε μέχρι να ολοκληρώσουν τη τοποθέτηση των ναρκών.

Εδώ βλέπετε έναν πίνακα του ζωγράφου Ντένις Άνταμς από το 1970 όπου αναπαριστά μία τέτοια επίθεση Αυστραλών της Μονάδας Ζ εναντίον Ιαπωνικών πλοίων στο λιμάνι της Σιγκαπούρης από το Σεπτέμβριο του 1943.

 
Εξουδετέρωση
Η εξουδετέρωση των ναρκών αυτών είναι πολύ δύσκολη για δύο λόγους. Πρώτον είναι πολύ δύσκολος ο εντοπισμός τους και δεύτερον, κανένας από τους διαθέσιμους πυροδοτικούς μηχανισμούς περιγράψαμε παραπάνω δεν έχει δυνατότητα παύσης της λειτουργίας του (αφοπλισμού) από τη στιγμή που θα ενεργοποιηθεί. Επιπρόσθετα, όλοι οι πυροδοτικοί μηχανισμοί βασίζονται σε χρονοκαθυστέρηση και έτσι είναι αδύνατο κάποιος να γνωρίζει πόσος χρόνος απομένει μέχρι τη πυροδότηση της νάρκης.

Αυτό σημαίνει πως ο μόνος τρόπος εξουδετέρωσης τους είναι είτε η ελεγχόμενη καταστροφή του πυροδοτικού μηχανισμού ή της νάρκης, είτε, αν δεν υπάρχει άλλη επιλογή, η αφαίρεση του πυροδοτικού μηχανισμού και εν συνεχεία αφαίρεση του πυροκροτητή από το πυροδοτικό μηχανισμό. Και οι δύο τεχνικές είναι πολύ επικίνδυνες και ιδιαίτερα δύσκολες καθώς το μεγαλύτερο μέρος τους πρέπει να γίνει υποβρυχίως.