Κάθε υπηρεσία πληροφοριών έχει έναν αντιφατικό ρόλο που είναι αφορά το «μάρκετινγκ» της, με απλά λόγια τη φήμη που έχει τόσο στο κόσμο της κατασκοπείας, όσο και στο μέσο καθημερινό άνθρωπο. Είναι αντιφατικός ρόλος καθώς εκ φύσεως κάθε τέτοια υπηρεσία υποχρεωτικά κινείται στο παρασκήνιο, και μπορεί να είναι επικίνδυνο να βγαίνει στο προσκήνιο. Ωστόσο, ένας σημαντικός λόγος να έχει «καλό όνομα στην αγορά» είναι και οι εθνικές πηγές που μπορούν να ανοίξουν πολλές πόρτες σε μία υπηρεσία πληροφοριών.

Εάν θυμάστε, στο άρθρο μας «Σαουδική Αραβία: Κατάσκοποι στο Twitter» είδαμε πως διάφοροι αμερικανικοί οργανισμοί βοηθούσαν τη Σαουδική Αραβία στη κατασκοπευτική της δράση. Αντίστοιχα, στο άρθρο μας «Η μυστική βάση της CIA στη Λιθουανία» είδαμε πως η ιδιωτική εταιρία Computer Science Corporation ενοικίαζε αεροσκάφη για λογαριασμό της CIA, ή στο άρθρο μας «Υπόθεση Ρ. Λέβινσον στο Ιράν, η CIA και η ΕΥΠ», είδαμε πως ένας Ρώσος βιομήχανος έπαιξε ρόλο κλειδί σε μία πολύπλοκη επιχείρηση διάσωσης κατασκόπου της CIA στο Ιράν. Όλα τα παραπάνω είναι μόνο μερικά απλά παραδείγματα, υπάρχουν πολλά περισσότερα.

Όπως αντιλαμβάνεστε, οι σχέσεις των κρατικών υπηρεσιών πληροφοριών με πολίτες τους (ή αλλιώς τις εθνικές πηγές τους), έχει τεράστια σημασία. Ενδεικτικά, στη CIA των ΗΠΑ μία χαρακτηριστική φράση που χρησιμοποιείται συχνά από τη διεύθυνση NR (National Resources, Εθνικές Πηγές) είναι η ακόλουθη φράση του Τόμας Τζέφερσον.

«Κάθε πολίτης πρέπει να είναι ένας στρατιώτης. Αυτό έκαναν οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι, και πρέπει να συμβαίνει σε κάθε ελεύθερο κράτος»

Καλώς ή κακώς, δεν υπάρχουν πολλές χώρες που να προωθούν τις δράσεις τους σε αυτό το τομέα όσο εμφανώς κάνει η CIA, άρα θα παραθέσουμε μερικά παραδείγματα εξ’αυτών. Το πρώτο είναι από το βιβλίο «The art of intelligence», από όταν ζητήθηκε από τον συγγραφέα του, κύριο Χανκ Κράμπτον, να γίνει ο διοικητής αυτής της διεύθυνσης της Υπηρεσίας έπειτα από την επιτυχή του καριέρα στο τομέα αντικατασκοπείας της CIA.

«Το NR ήταν μία σχετικά νέα συγχώνευση δύο οντοτήτων. Η μία διεύθυνση ήταν γνωστή ως NC (National Collection, Εθνική Συλλογή πληροφοριών) και η άλλη ως FR (Foreign Resources, Ξένες Πηγές). Η τελευταία συγκεντρώνονταν στη παθητική συλλογή πληροφοριών σε όσους είχαν πληροφορίες εξωτερικού. Οι αξιωματικοί του NC έκαναν συνεντεύξεις σε Αμερικανούς για κάθε είδους ζητήματα πληροφοριών εξωτερικού, από εξελίξεις στη κινέζικη νανοτεχνολογία έως τη κατάσταση υγείας κάποιου Αφρικανού ιερέα. Κατ’επέκταση, οι αξιωματικοί του NC είχαν αναπτύξει πολλές γνώσεις σε διάφορους τομείς. Η αποστολή τους δεν ήταν κατασκοπεία αλλά επιλεκτικές, και διακριτικές συνομιλίες. Το κόστος και το ρίσκο ήταν εντυπωσιακά χαμηλό, και τα αποτελέσματα μερικές φορές απίστευτα.

Οι αξιωματικοί του FR στρατολογούσαν ξένους εντός των Ηνωμένων Πολιτειών, ειδικά εκείνους που θα επέστρεφαν στις χώρες τους, ιδιαίτερα εάν αυτές ήταν η Μόσχα ή η Πιονγκγιάνγκ. Εργάζονταν στενά με τις αστυνομικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, ειδικά με το FBI εάν κάποια υπόθεση αφορούσε αντικατασκοπεία ή αντιτρομοκρατία. Το FBI δεν ενδιαφέρονταν για πληροφορίες εξωτερικού, και δεν είχε τις ικανότητες και γνώσεις αυτού του χώρου, όπως τις εσωτερικές δυναμικές των πολιτικών κομμάτων στη Κίνα, τη πολιτική πετρελαίου της Βενεζουέλας, ή τις ευκαιρίες για υποκλοπές επικοινωνιών σε δίκτυα της Λατινικής Αμερικής.

Η ένωση των δύο αυτών διευθύνσεων παρήγαγε τη διεύθυνση NR. Αυτή η συγχώνευση είχε λογική, γιατί συχνά οι Αμερικανοί που έδιναν κάποια πληροφορία την είχαν λάβει από κάποιον ξένο και έτσι είχαν άμεση επαφή με κάποιο υποψήφιο πράκτορα, κάποιον με πρόσβαση σε ξένες πληροφορίες και διατεθειμένο να τις αποκαλύψει. Ο αξιωματικός του NC συγκεντρωνόταν στις πληροφορίες, όχι στη στρατολόγηση. Από την άλλη, ένας αξιωματικός του FR κλείδωνε σε ένα ξένο ως στόχο όχι για ανάπτυξη μίας σχέσης εμπιστοσύνης με έναν άνθρωπο των ΗΠΑ ο οποίος θα μπορούσε να βοηθήσει στη στρατολόγηση. Αυτό ήταν ένα τεράστιο κενό χαμένων ευκαιριών σε αυτό το διχαλωτό σύστημα. Το NR σχεδιάστηκε να το λύσει αυτό.»

Σαφώς και η κάθε χώρα έχει κάποιο αντίστοιχο NR που δίνει στις υπηρεσίες πληροφοριών μεγάλη ισχύ. Από δυνατότητα απόκρυψης κινήσεων κατασκόπων, μεταφορά κατασκοπευτικών υλικών, πρόσβαση σε άτομα για στρατολόγηση, παροχή εξειδικευμένων γνώσεων/υπηρεσιών, και πολλά ακόμη. Σε αντάλλαγμα συνήθως υπάρχει μία ισχυρή σχέση εμπιστοσύνης όπου η κάθε εθνική πηγή μπορεί να ζητήσει πληροφορίες ή τη βοήθεια της Υπηρεσίας για κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Ένα άλλο απλό παράδειγμα χειρισμού εθνικών πηγών διαβάζουμε από έναν άλλο αξιωματικό της CIA στο βιβλίο «Survive Like a Spy» και μπορείτε να τη μελετήσετε και εσείς σε ελληνική απόδοση παρακάτω.

«Τη πρώτη φορά που εργάστηκα με μία εθνική πηγή παραλίγο να τα κάνω όλα θάλασσα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήθελαν να μάθουν εάν ο μαθηματικός Χ ήταν πράγματι τόσο καλός όσο ακούγονταν. Παρότι έχω εκπαιδευτεί σε πολλούς τομείς, δεν υπήρχε περίπτωση να μπορώ να εξακριβώσω εάν κάποιος είναι μαθηματική ιδιοφυΐα σε βαθμό που να χρειάζεται να τον προστατεύουμε. Ήταν πολύ πέραν των δυνατοτήτων μου. Χρειαζόμουν μία άλλη εθνική πηγή για να επιβεβαιώσω τις ικανότητες του. Ελάχιστοι άνθρωποι ήταν αρκετά έξυπνοι για να μπορούν να το κάνουν αυτό.

Άρα κανόνισα να με συνοδέψει ο μαθηματικός Υ (που ήταν ήδη εθνική πηγή) σε μία συνάντηση με τον μαθηματικό Χ. Ο Υ έπρεπε να κρίνει εάν ο Χ ήταν όσο ιδιοφυΐα ακούγονταν. Η δουλειά μου ήταν να προστατέψω τον μαθηματικό Υ, αλλά επίσης να παρατηρώ τι γίνεται στη συνάντηση. Μπορεί να μη καταλάβαινα όλες τις μαθηματικές φόρμουλες, αλλά ποτέ δε θέλουμε μία εθνική πηγή να μιλάει σε μία άλλη χωρίς επίβλεψη.

Το μόνο που είχα να κάνω ήταν να φέρω τον μαθηματικό Υ στο σημείο συνάντησης. Αλλά ο μαθηματικός Υ ήταν τόσο υψηλής κρατικής αξίας που δε πήγαινε σε δημόσιους χώρους συχνά. Το να βάλεις αυτούς τους δύο μαζί, κάπου όπου μπορούν να εντοπιστούν, ήταν πολύ επικίνδυνο. Το σχέδιο μου ήταν να πετάξει ο μαθηματικός Υ με ιδιωτικό αεροσκάφος σε ένα απομονωμένο αεροδρόμιο. Εκεί θα συνόδευα τον Υ στον Χ. Φάνταζε αρκετά απλό. Προσγειωθήκαμε, και είχα ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα για τη συνάντηση. Οι οδηγίες μου ήταν να επιστρέψω τον μαθηματικό Υ στο αεροπλάνο τα ταχύτερο δυνατόν.

Ξεκινήσαμε να περπατάμε προς τη συνάντηση, αλλά μας σταμάτησε ένα σημαντικό εμπόδιο. Υπήρχε ένας τεράστιος φράχτης στη μέση του αεροδρομίου, που δεν επέτρεπε πρόσβαση στο χώρο συνάντησης. Είχα αρχίσει να γίνομαι πολύ ανήσυχος. Είχα μια δουλειά να κάνω και αυτό ίσως να τα χάλαγε όλα. Τα λεπτά περνούσαν. Πλησίασα στο φράχτη και προσπάθησα να το τραβήξω προς τα επάνω, προς έκπληξη μου μπορούσα να σηκώσω το φράχτη. Ο Υ με κοίταξε λες και ήμουν ο Ηρακλής. Δε το πίστευε. Δε του είπα ότι ο φράχτης δεν ήταν βιδωμένος. Ολοκληρώσαμε τη συνάντηση και φύγαμε πίσω με το αεροπλάνο.»

Υπάρχουν πάρα πολλές παρόμοιες ιστορίες, αλλά θεωρούμε ότι αυτά τα παραδείγματα που παραθέτουμε εις το παρόν άρθρο μας σας προσφέρουν μία εικόνα της σπουδαιότητας για μία υπηρεσία πληροφοριών να είναι ιδιαιτέρως δημοφιλής στους πολίτες της, με απλά λόγια να κάνει καλό «μάρκετινγκ» του ονόματος της και των δράσεων της. Ειδικά για μία χώρα όπως η Ελλάδα, με πρόσβαση μέσω των Ελλήνων σε όλο το κόσμο σχεδόν σε κάθε είδους ευαίσθητη πληροφορία και υποδομή, κάτι τέτοιο έχει ακόμα σπουδαιότερο ρόλο. Στο βιβλίο «The art of intelligence» θα βρείτε τουλάχιστον 3-4 τέτοιες ιστορίες από την εποχή όπου ο συγγραφέας ήτο ο διοικητής του NR της CIA, αλλά για να είναι ακόμα πιο ξεκάθαρο, παραθέτουμε μία αντιπροσωπευτική ιστορία από αυτό το βιβλίο σε ελληνική απόδοση στη συνέχεια.

«Ένας πρόεδρος μίας εταιρίας, ένας αυτοδημιούργητος πολύ-εκατομμυριούχος και ηγέτης στο τομέα του, κάθισε στο γραφείο μου στο NR στα κεντρικά της CIA. Τον είχαμε ελέγξει για ασφάλεια για αυτή την επίσκεψη του. Είχε ξανάρθει στο παρελθόν. Ήταν μία σημαντική εθνική πηγή και σπουδαίος συνεργάτης. Συνεργάζονταν με τη CIA για χρόνια. Εγώ ήμουν σε αυτή τη θέση μερικές εβδομάδες, και ήταν από τους πρώτους μου καλεσμένους.

Ψηλός, κοντοκουρεμένος, ένας κύριος σε καλή φυσική κατάσταση, με εντυπωσιακή πνευματική ενέργεια που δε τον άφηνε να κάτσει ήρεμος. Δε μπορούσα να καταλήξω τι ήταν καλύτερο, η ατελείωτη περιέργεια του για όλο το σύμπαν ή ο ενθουσιασμός του να βοηθάει στη συλλογή πληροφοριών εξωτερικού. Με τις στροφές του εγκεφάλου του να φτάνουν στο κόκκινο, κάποια στιγμή, σκεφτόμουν ότι θα αρχίσει να τρέχει στο γραφείο. Κάπως έμενε συγκεντρωμένος εκεί στο γραφείο. Συζητούσαμε για τις συνεργασίες μας.

Μου εξήγησε, σε μεγάλο βάθος, πως οι παγκόσμιες υποδομές του μπορούσαν να βοηθήσουν στις επιχειρήσεις της CIA. Η βοήθεια συμπεριελάμβανε κάλυψη για συγκεκριμένες μυστικές δράσεις, πρόσβαση σε ξένους στόχους τόσο για στρατολόγηση όσο και τεχνική, υλικοτεχνική υποστήριξη σε κάποιες επιχειρήσεις. Υπήρχε κάτι που δεν έκανε ο τύπος αυτός;

Με χαρά και υπερηφάνεια απάντησε πολλές ερωτήσεις μου. Εκείνος μιλούσε και εγώ κρατούσα σημειώσεις.

Μετά την ενημέρωση για τις επιχειρήσεις μας, ήθελε να μείνει για να συζητήσουμε άσχετα θέματα.

( … παράληψη μερικών παραγράφων … )

Η εταιρία του είχε γραφεία σε όλο το κόσμο, και οι υπάλληλοι του μπορούσαν να πάνε παντού. Και λόγω της δημοτικότητος και οικονομικής ισχύος της εταιρίας του, οποιοσδήποτε με χαρά θα συναντιόνταν με αντιπροσώπους της. Η εταιρία του ήταν ντε φάκτο επέκταση των επιχειρήσεων της CIA. Γνώριζε τους κινδύνους προς τον ίδιο, τους υπαλλήλους του, και τους επενδυτές του. Του άρεσε. Ήταν το καθήκον του να προστατεύει την εταιρία και τη πατρίδα του. Ήταν ευγνώμων που η CIA του έδινε αυτή την ευκαιρία να συνεισφέρει.

( … παράληψη μερικών παραγράφων … )

«Ήταν μία υπέροχη συζήτηση, αλλά δε θέλω να σε κρατάω. Ελπίζω να μη χάσεις τη πτήση σου», του είπα ευγενικά.

«Δε μπορώ να χάσω τη πτήση μου», απάντησε με προβληματισμένο βλέμμα.

Τότε κατάλαβε το λάθος μου και άρχισε να γελάει, «μην ανησυχείς Χανκ. Το αεροπλάνο μου δε φεύγει χωρίς εμένα».»

Θεωρούμε ότι σε αυτό το σημείο θα έχετε μία άποψη του τι είναι οι εθνικές πηγές και τη σπουδαιότητα τους για μία υπηρεσία πληροφοριών. Θα θέλαμε να τονίσουμε ξανά ότι τα παραδείγματα που παραθέσαμε ήταν απλώς για να γίνει πιο κατανοητό στο μέσο αναγνώστη το τι είναι και πως λειτουργούν αυτές οι πληροφοριών. Σχεδόν τις ίδιες ιστορίες θα βρείτε σε κάθε σύγχρονη υπηρεσία πληροφοριών σε όλο το κόσμο στις ημέρες μας. Άλλες, όπως π.χ. η Μοσάντ του Ισραήλ ή η BND της Γερμανίας, είναι πιο ενεργές στις εθνικές πηγές, και άλλες υπηρεσίες όχι και τόσο. Σε κάθε περίπτωση, οι εθνικές πηγές αποτελούν ένα πολύ δυνατό «όπλο» για κάθε κράτος.