Ακόμα και σε επαγγελματίες όπως δημοσιογράφοι και συγγραφείς βλέπουμε συχνά να χρησιμοποιούνται όροι όπως «κατάσκοπος» ή «πράκτορας» λες και περιγράφουν το ίδιο επάγγελμα και δραστηριότητα, ενώ στη πραγματικότητα είναι δύο απόλυτα διαφορετικές έννοιες. Οπότε, σε αυτό το πολύ σύντομο άρθρο θα ρίξουμε λίγο φως σε αυτούς τους όρους και τι σημαίνει ο κάθε ένας.

Κατάσκοπος
Ο όρος «κατάσκοπος» είναι αδόκιμος και δε χρησιμοποιείται από καμία υπηρεσία πληροφοριών (και ναι, ο διεθνώς χρησιμοποιούμενος όρος εδώ είναι «υπηρεσία πληροφοριών» και όχι «μυστική υπηρεσία»). Αυτό που περιγράφει κανείς συνήθως με τον όρο «κατάσκοπος» είναι έναν αξιωματικό πληροφοριών, και πιο συγκεκριμένα έναν αξιωματικό υποθέσεως. Δηλαδή, έναν επαγγελματία που εργαζόμενος για τη πατρίδα του ως κρατικός υπάλληλος συλλέγει πληροφορίες που θα βοηθήσουν τη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία του κράτους του στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων. Οι αξιωματικοί πληροφοριών-υποθέσεων μπορεί να έχουν διάφορες ειδικότητες. Από ειδικούς στη στρατολόγηση πληροφοριοδοτών, μέχρι ειδικούς σε υποκλοπές, παρακολουθήσεις με τεχνικά μέσα, κρυφή φωτογράφιση, χειριστές των πληροφοριοδοτών, κυβερνο-κατασκοπεία, κτλ. Αυτό είναι το επάγγελμα που περιγράφεται συχνά ως «κατάσκοπος», και ανάλογα με το τρόπο εργασίας τους χωρίζονται σε νόμιμους και παράνομους (περισσότερα γι’αυτό στο άρθρο μας «Κατασκοπεία: Νόμιμοι και παράνομοι κατάσκοποι»).

Πράκτορας
Οι πράκτορες είναι αυτοί που με απλά λόγια θα τους ονομάζαμε «πληροφοριοδότες» ή «προδότες» σε αρκετές περιπτώσεις που δρουν κατά της πατρίδος τους. Είναι άτομα που στρατολογούνται με διάφορους τρόπους (περισσότερα στα άρθρα μας «Κατασκοπεία: Μέθοδος SADR» και «Κατασκοπεία: Στρατολόγηση MICE») από αξιωματικούς πληροφοριών για να ενεργήσουν προς όφελος του κράτους που αντιπροσωπεύει ο αξιωματικός πληροφοριών για τον οποίον εργάζονται. Αρκετές φορές, ένας πράκτορας θα χρησιμοποιήσει/στρατολογήσει και άλλους για να συλλέξει τις πληροφορίες που χρειάζεται να παραδώσει δημιουργώντας δίκτυα πρακτόρων. Άλλες φορές αυτά τα δίκτυα πρακτόρων ελέγχονται άμεσα από τον αξιωματικό πληροφοριών (αυτό το μέρος του επαγγέλματος ονομάζεται «χειριστής ανθρώπινων πηγών»), ενώ άλλες φορές έμμεσα.

Όπως αντιλαμβάνεστε να περιγράφουμε τους αξιωματικούς πληροφοριών ως πράκτορες είναι τουλάχιστον υποτιμητικό και προσβλητικό. Αντίστοιχα, να περιγράφουμε τους πράκτορες ως κατασκόπους είναι εξίσου ανακριβές και ψευδές. Ελπίζουμε αυτό το σύντομο άρθρο μας να βοηθήσει στη σωστή χρήση των όρων αυτών.