Το HMX είναι μία εκρηκτική ύλη που δεν είναι πολύ διαδεδομένη αν και χρησιμοποιείται σε πολλές στρατιωτικές εφαρμογές. Συχνά το συναντάμε ως μέρος τυποποιημένων, στρατιωτικής χρήσης εκρηκτικών σε αρκετές δυνάμεις της συμμαχίας ΝΑΤΟ. Για αυτή την εκρηκτική ύλη θα μιλήσουμε εδώ.

 
Εισαγωγή
Το HMX, επίσης γνωστό και ως Octogen είναι η πιο ισχυρή εκρηκτική ύλη σε παραγωγή από το 1930 για στρατιωτική χρήση μέχρι και σήμερα. Το συναντάμε σε δεκάδες εφαρμογές όπως ειδικά πλαστικά εκρηκτικά, προωθητικό ρουκετών, ακαριαίο πυραγωγό σχοινί, εκρηκτική ύλη εξουδετέρωσης εκρηκτικών μηχανισμών, αλλά κυρίως ως υλικό πυροδότησης πυρηνικών όπλων. Στη παρακάτω φωτογραφία το βλέπετε ως τυποποιημένη εκρηκτική ύλη ταινίας PBS (Plastic Bonded Explosives – Ενωμένα Πλαστικά Εκρηκτικά) που είναι ένα μίγμα από HMX, PETN και RDX.

Το 1949 έγινε μία μεγάλη ανακάλυψη που διευκόλυνε πολύ τη μαζική παραγωγή του καθώς ανακαλύφθηκε ότι με τη μέθοδο της νιτρόλυσης του RDX μπορεί να παρασκευαστεί HMX. Συγκεκριμένα, το RDX διαλύεται σε ένα διάλυμα από 55% νιτρικό οξύ (HNO3) και εν συνεχεία το μίγμα τοποθετείται για περίπου έξι ώρες σε ατμόλουτρο. Αυτή η μέθοδος έγινε γνωστή ως Διαδικασία «Bachmann» καθώς δημοσιεύτηκε το 1949 στο «Journal of the American Chemical Society» (Εφημερίδα της Κοινότητας Αμερικανών Χημικών) από τους επιστήμονες W. E. Bachmann και J. C. Sheehan με τον τίτλο «A New Method of Preparing the High Explosive RDX1» ή στα Ελληνικά «Μία Νέα Μέθοδος Παρασκευής του Ισχυρού Εκρηκτικού RDX1».

 
Δομή
Η εκρηκτική ύλη HMX, γνωστή και ως Octogen είναι μία πολύ ισχυρή εκρηκτική ύλη με πολύπλοκη διαδικασία κατασκευής που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για στρατιωτικές χρήσεις. Είναι ένα άοσμο υλικό σε μορφή λευκών ή διάφανων κρυστάλλων με χαμηλή τοξικότητα αν και η κατάποση του μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα και το ήπαρ. Βλέπετε πως είναι εμφανισιακά στη παρακάτω φωτογραφία.

Χαρακτηριστικό του είναι η πυκνότητα του που του δίνει εντυπωσιακά μεγάλη ταχύτητα εκρήξεως. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο χρησιμοποιείται σε διατρητικά βλήματα, ακαριαίο πυραγωγό σχοινί (συνήθως χρωματισμένο ροζ) αλλά κυρίως, στη πυροδότηση πυρηνικών μηχανισμών σχάσης. Το όνομα του έχει πολλές γνωστές πηγές οι οποίες είναι:

• High-velocity Military eXplosive
  Υψηλής-ταχύτητας Στρατιωτικό Εκρηκτικό
• High-Molecular-weight RDX
  Μεγάλου Μοριακού Βάρους RDX
• Her Majesty’s eXplosive
  Της Αυτής Μεγαλειότητος Εκρηκτική Ύλη
• High Melting eXplosive
  Εκρηκτικό Υψηλής Τήξης

Το τελευταίο είναι λόγω του υψηλού σημείου τήξης του HMX που είναι 276–286°C. Επιπρόσθετα, είναι πολύ ανθεκτικό τόσο σε τριβή όσο και σε μηχανικό τράνταγμα, πολύ περισσότερο από το RDX. Παρακάτω βλέπετε ακόμα μία ταινία κοπής από εκρηκτική ύλη PBS που περιλαμβάνει, όπως ήδη αναφέραμε παραπάνω, κατά 1/3 HMX.

Η παρασκευή του μπορεί να γίνει με υλικά διαθέσιμα στο ευρύ κοινό όμως η εργαστηριακή διαδικασία που απαιτείται αλλά και η περιορισμένη διαθέσιμη γνώση το κάνει πολύ δύσκολο και έτσι μέχρι και σήμερα δεν έχουμε δει HMX σε οποιαδήποτε εγκληματική δραστηριότητα πουθενά στο κόσμο. Τέλος, κατά περιπτώσεις μπορεί να προστεθούν πλαστικοποιητές για τη χρήση όπως βλέπετε στην επόμενη φωτογραφία.

 
Τεχνικά Χαρακτηριστικά

Εκρηκτικές Ύλες                                                    : HMX
Βάρος                                                                       : Ανάλογα τη συσκευασία
Ταχύτητα Έκρηξης                                               : 9100 m/s (29856 ft/s)
Συντελεστής Σχετικής Αποτελεσματικότητας : 1.70 RE
Αδιαβροχοποίηση                                                  : Εξαιρετική
Τοξικές Αναθυμιάσεις                                           : Σχετικά ακίνδυνες
 

Πλεονεκτήματα
Αν θα έπρεπε να αναφέρουμε τα τρία μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του HMX σε σχέση με τα άλλα τυποποιημένα εκρηκτικά αυτά θα ήταν:

1. Ισχύς. Είναι το πιο ισχυρό στρατιωτικής χρήσης εκρηκτικό που γνωρίζουμε σήμερα.
2. Αντοχή. Η εξαιρετική του αντοχή σε υψηλές θερμοκρασίες, τριβή, αδιαβροχοποίηση και μηχανικό τράνταγμα το κάνουν πολύ ασφαλές στη χρήση και αποθήκευση.
3. Ταχύτητα έκρηξης. Η τρομακτική ταχύτητα εκρήξεως των 9100 μέτρων ανά δευτερόλεπτο το κάνουν ιδανικό για χρήση σε πολύ ειδικές περιπτώσης όπως η πυροδότηση οπλών πυρηνικής σχάσης.

 
Μειονεκτήματα
Παρά τα πολλά του πλεονεκτήματα, το HMX έχει και αρκετά μειονεκτήματα που είναι και ο βασικός λόγος για τη σχετικά περιορισμένη του χρήση. Μερικά πολύ σημαντικά είναι τα ακόλουθα.

1. Παρασκευή. Σε αντίθεση με τις πιο διαδεδομένες εκρηκτικές ύλες, το HMX απαιτεί μία χρονοβόρα και αρκετά πιο πολύπλοκη διαδικασία παρασκευής από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό.
2. Εύκολα διαλύσιμο. Παρότι έχει μεγάλες αντοχές και δε διαλύεται με νερό, μπορεί πολύ εύκολα να διαλυθεί με χρήση ακετόνης (acetone).
3. Περιορισμένη χρήση. Εξαιτίας της τεράστιας ισχύος του στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιείται μόνο ως μέρος και όχι ως καθεαυτό γέμισμα. Κατ’επέκταση, αν αφαιρέσουμε μερικές συγκεκριμένες χρήσεις του είναι αρκετά περιορισμένο.

 
Χρήσεις
Ήδη κάναμε αναφορά για μερικές από αυτές. Αν καταγράψουμε σύντομα τις πιο συνηθισμένες χρήσεις του θα είναι οι παρακάτω:

• Πυροδότηση μηχανισμών πυρηνικής σχάσης
• Μέρος πλαστικών εκρηκτικών PBS
• Ακαριαίο πυραγωγό σχοινί
• Συστατικό σε προωθητικά καύσιμα ρουκετών
• Διαμορφωμένα τυποποιημένα εκρηκτικά
• Κεφαλές πυραύλων

 
Βασική Χρήση
Λόγω της χρήσης του σε δεκάδες διαφορετικά τυποποιημένα εκρηκτικά δεν είναι δυνατό να αναφέρουμε κάποια μέθοδο βασικής χρήσης.