Αυτά που ο περισσότερος κόσμος αποκαλεί «βασανιστήρια» της CIA (Central Intelligence Agency, Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών) επίσημα ονομάζονται EIT (Enhanced Interrogation Techniques, Ενισχυμένες Τεχνικές Ανακρίσεως) και εφαρμόζονται μέχρι και σήμερα παρότι υπάρχουν σοβαρά θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τη χρήση τους. Σε αυτό το άρθρο θα δούμε εν συντομία την ιστορία τους, και έπειτα μία προς μία τις τεχνικές του προγράμματος EIT όπως τις γνωρίζουμε από επίσημες πηγές.

Η ιστορία ξεκινάει αμέσως μετά τη τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001. Η τεράστια κινητοποίηση της αμερικανική πολεμικής μηχανής περιελάμβανε και εκατοντάδες ανακρίσεις υπόπτων για τρομοκρατία. Σύντομα ανακαλύφθηκε ότι τα στελέχη της Αλ Κάιντα είχαν πρόσβαση σε ένα απόρρητο εγχειρίδιο τεχνικών αντίστασης κατά την ανάκριση από τις Ειδικές Δυνάμεις των ΗΠΑ. Βλέποντας ότι οι παραδοσιακές τεχνικές ανακρίσεων δεν ήταν αποτελεσματικές διότι τα στελέχη της Αλ Κάιντα χρησιμοποιούσαν τις τεχνικές αντίστασης, η CIA ξεκίνησε το πρόγραμμα EIT όπου επέλεξε για υπεύθυνο του έναν ψυχολόγο της Πολεμικής Αεροπορίας που σχεδόν σε όλη τη καριέρα του εργάζονταν στο Σχολείο Διαφυγής και Αντίστασης κατά την Ανάκριση. Ένα υποχρεωτικό σχολείο στις ΗΠΑ για όσους μπορεί να βρεθούν πίσω από τις εχθρικές γραμμές, δηλαδή προσωπικό των ειδικών δυνάμεων και πιλότοι. Ο ψυχολόγος αυτός ήταν ο κύριος Δρ. Τζέιμς Μίτσελ που βλέπετε στη συνέχεια.

Εξαιτίας του φόρτου της εργασίας ο ίδιος πρόσθεσε στην ομάδα του έναν δεύτερο ψυχολόγο της Πολεμικής Αεροπορίας από το ίδιο σχολείο, τον Τζων Τζέσεν. Το πρόγραμμα λειτουργούσε για σύντομο διάστημα προτού διαρρεύσει στη δημοσιότητα. Ο κύριος στόχος του προγράμματος δεν ήταν η απόσπαση πληροφοριών, αλλά να κάνει μη συνεργάσιμους κρατούμενους να συνεργαστούν.

Σταδιακά, πρώην κρατούμενοι που είχαν υποστεί αυτές τις τεχνικές, μερικές φορές μάλιστα για ημέρες επί καθημερινής βάσης, άρχισαν να κινούνται νομικά εναντίον της αμερικανικής κυβέρνησης. Το 2014 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατηγορηματικά καταχώρησε όλες τις τεχνικές που υπάγονται στο πρόγραμμα EIT ως «βασανιστήρια» και ζήτησε από ευρωπαϊκές χώρες που συνεργάζονταν με τη CIA προσφέροντας χώρους μυστικών φυλακών (όπως π.χ. η Πολωνία και η Ρουμανία) να πληρώσουν αποζημιώσεις στα θύματα.

Αυτές οι διώξεις συνεχίζουν μέχρι και σήμερα αλλά το ίδιο ισχύει και για το EIT. Λόγω όλων των δικαστηρίων, χιλιάδες επίσημα έγγραφα και πρακτικά της CIA από διάφορες τοποθεσίες είναι πλέον προσβάσιμα σε κάθε πολίτη. Βάση αυτών των αποχαρακτηρισμένων εγγράφων και πρακτικών θα κάνουμε μία ανάλυση από όλες τις γνωστές, βάση των εγγράφων, τεχνικές του προγράμματος EIT δίνοντας και ένα αληθινό παράδειγμα δανεισμένο από τα πρακτικά των ανακριτών της CIA.

1. Άρπαγμα Προσοχής
Το «άρπαγμα προσοχής» (attention grab) είναι μία τεχνική όπου ο ανακριτής αρπάζει δυνατά και απότομα τον ύποπτο από το λαιμό και τον τραντάζει για να του τραβήξει τη προσοχή. Όπως διαβάζουμε στις αναφορές σχεδόν πάντα ο ύποπτος κρατούνταν δεμένος με αλυσίδες στο τοίχο και για προστασία της σπονδυλικής του στήλης του έβαζαν μία πετσέτα γύρω από το λαιμό του. Βλέπετε ένα απόσπασμα από τα πρακτικά της CIA παρακάτω.

«Στις 11:50 το προσωπικό ασφαλείας μπήκε στο κελί και έδεσε, έβαλε κουκούλα και αφαίρεσε τη πετσέτα από το αντικείμενο. Όταν αυτό ολοκληρώθηκε ο ψυχολόγος πληροφοριών αντίστασης ανακρίσεων (ICSP) μπήκε στο κελί. Ο ψυχολόγος πληροφοριών αντίστασης ανακρίσεων έβαλε μία πετσέτα σε ρολό ανάμεσα στον αυχένα του αντικειμένου και το τοίχο. Ο ψυχολόγος πληροφοριών αντίστασης ανακρίσεων έβγαλε τη κουκούλα του αντικειμένου, έκανε ένα άρπαγμα προσοχής και υποχρέωσε το αντικείμενο να βλέπει καθώς ένα μεγάλο κουτί περιορισμού τοποθετούνταν στο πάτωμα από το κελί. Ο ψυχολόγος πληροφοριών αντίστασης ανακρίσεων απαίτησε από το αντικείμενο, όπως ορίζεται στη Παράγραφο Β της Οδηγίας, να παρέχει λεπτομερή στοιχεία για επιχειρήσεις κατά των ΗΠΑ, ζήτησε ονόματα, τηλέφωνα, διευθύνσεις email, οπλοστάσια, και γιάφκες υποστηρικτικών τρομοκρατικών επιχειρήσεων στις ΗΠΑ. Για να εξακριβώσει ο ανακριτής τη διαύγεια και κατανόηση του αντικειμένου του ζήτησε να επαναλάβει τι πληροφορίες απαιτούσε. Το αντικείμενο κατέληξε ότι θα παρείχε πληροφορίες σχετικά με επιχειρήσεις και άτομα σε τέτοιες επιχειρήσεις.»

2. Κουτιά Περιορισμού
Τα κουτιά περιορισμού (confinement box) τοποθετούνται μέσα στα κελιά των κρατουμένων και οι αναφορές δείχνουν ότι έχουν δύο μεγέθη. Το «μεγάλο» κουτί έχει διαστάσεις που επιτρέπουν στον ύποπτο να κάθετε ή να στέκεται όρθιος, ενώ το «μικρό» είναι ένα κουτί που ο κρατούμενος πρέπει να πάρει εμβρυακή στάση για να χωρέσει. Οι δικαστικές αναφορές αναφέρουν ότι κρατούμενοι έμεναν μέχρι και 11 μέρες στα μεγάλα κουτιά περιορισμού προτού τους τοποθετήσουν πάλι στο κελί τους, και μέχρι και 30 ώρες στα μικρότερα, κάτι παράνομο ακόμα και με τις εγκεκριμένες οδηγίες του EIT που ορίζει μέγιστο χρόνο συνεχόμενης κράτησης σε κουτί περιορισμού τις 18 ώρες ανά ημέρα. Μερικές φορές η τεχνική αυτή εμπλουτίζονταν ανάλογα με τις φοβίες του υπόπτου (π.χ. βάζοντας κάποια αράχνη μέσα στο κουτί ή παίζοντας δυνατά τρομακτικούς θορύβους). Δύο σχετικά αποσπάσματα βλέπετε παρακάτω.

«Καθώς το αντικείμενο αρνούνταν να συνεργαστεί, του τοποθετήθηκε κουκούλα ξανά όσο το προσωπικό ασφαλείας σήκωσε το κουτί όρθιο και το έδεσε στα κάγκελα του κελιού. Το αντικείμενο δια της βίας τοποθετήθηκε μέσα στο κουτί και του δόθηκε ένα δοχείο για τις φυσικές του ανάγκες, νερό, και χαρτί υγείας. Η κουκούλα του θύματος αφαιρέθηκε όταν του δηλώθηκε ότι αυτό θα είναι το νέο του σπίτι μέχρι να είναι έτοιμος να παρέχει αναλυτικές και επιβεβαιώσιμες πληροφορίες για επιχειρήσεις που σχεδιάζονται κατά των ΗΠΑ. Αυτή η φωνητική απαίτηση λειτουργεί ως γέφυρα για την επόμενη ανάκριση και είναι αυτό το οποίο θα σκέφτεται το αντικείμενο όσο θα είναι σε περιορισμό.»

«Δηλώθηκε στο αντικείμενο ότι γνωρίζουμε ότι ξέρει περισσότερες πληροφορίες και είχε μόνο λίγα λεπτά διαθέσιμα προτού η κατάσταση του θα χειροτερέψει και ότι θα τοποθετούνταν στο μικρό κουτί περιορισμού. Την ίδια στιγμή που ο ICSP μετέδιδε το πολύ συγκεκριμένο και ξεκάθαρο μήνυμα του ότι τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα για το αντικείμενο, του δήλωσε ότι το αντικείμενο μπορεί κάθε φορά να το σταματάει αυτό προσφέροντας τις απαιτούμενες πληροφορίες. Όταν ο ICSP κατέληξε ότι το αντικείμενο δεν είχε πρόθεση να παραδώσει άλλες πληροφορίες έκανε σήμα στους φύλακες να μπουν μέσα και να βάλουν το αντικείμενο στο μικρό κουτί περιορισμού. Η ανάκριση τελείωσε στις 17:00. Τα μέλη της ομάδας ████████ επιβεβαίωσαν ότι το αντικείμενο δεν ήταν ειλικρινής σε αυτή την ανάκριση. Το αντικείμενο παρέμεινε στο μικρό κουτί για μία ώρα και δέκα λεπτά. Το αντικείμενο ακούγονταν πιο απελπισμένο από πριν και δε φαίνονταν να προσαρμόζεται στο μικρότερο κουτί. Οι φύλακες και ο ICSP μπήκαν στο κελί στις 18:05. Το αντικείμενο τραβήχτηκε έξω από το κουτί από τα πόδια.»

3. Προσβλητικό Χαστούκι
Μία άλλη τεχνική του EIT είναι το προσβλητικό χαστούκι (insult slap). Ο στόχος του είναι να κάνει τον ύποπτο να νοιώθει αβοήθητος και να λειτουργεί ως υπενθύμιση κάθε φορά που λέει κάτι που δεν είναι συμβατό με τα αιτήματα του ανακριτική. Μπορείτε να διαβάσετε ένα σχετικό παράδειγμα εδώ.

«Ο ICSP αμέσως έβαλε το αντικείμενο στη διαδικασία της ανάκρισης απαιτώντας πληροφορίες για επιχειρήσεις που σχεδιάζονται κατά των ΗΠΑ και πληροφορίες για το δίκτυο που θα τις υποστήριζε μέσα στις ΗΠΑ. Το αντικείμενο προσπάθησε να φανεί ειλικρινής στις απαντήσεις του. Υποκρίνονταν ανικανότητα και είχε μία γενική δυστυχισμένη στάση. Το αντικείμενο διατάχθηκε να συμμαζευτεί και να συμπεριφέρεται με αξιοπρέπεια. Πολλές φορές το αντικείμενο επανειλημμένα προσπαθούσε να αρνηθεί γνώσεις άλλων πληροφοριών πέραν όσων είχε ήδη προσφέρει. Τότε δέχονταν ένα προσβλητικό χαστούκι και πιέζονταν επάνω στο τοίχο.»

4. Χτύπημα στο Τοίχο
Λιγότερο γνωστή στο ευρύ κοινό είναι η τεχνική ανακρίσεως με χτύπημα στο τοίχο (walling). Σε αυτή τη τεχνική μέσα στο κελί φέρνονταν ένας ξύλινος ή συνθετικός τοίχος που στο κέντρο του είχε δεμένο με αλυσίδα ένα κολάρο. Το κολάρο τοποθετείται στο λαιμό του υπόπτου και μία πετσέτα στον αυχένα για προστασία της σπονδυλικής στήλης. Όποτε ο ύποπτος αρνείται να συνεργαστεί, ο φρουροί τραβάνε απότομα την αλυσίδα που χτυπάει με δύναμη τον ύποπτο στον ειδικό τοίχο. Στις καταγραφές υπάρχουν και πολλές περιπτώσεις αυτής της τεχνικής χωρίς το κολάρο, απλώς σπρώχνοντας τον ύποπτο στον ειδικό τοίχο. Πέρα από το τράνταγμα από το χτύπημα και τη σύντομη αίσθηση πνιγμού, η τεχνική έχει τεράστιο ψυχολογικό παράγοντα από το θόρυβο και την αίσθηση ανικανότητας αντίδρασης. Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού υπήρξε τουλάχιστον μία καταγεγραμμένη περίπτωση όπου ο τοίχος ήταν τσιμεντένιος. Παραθέτουμε ένα παράδειγμα από τις σχετικές αναφορές εδώ.

«Στις 16:11 η ομάδα ασφαλείας μπήκε στο κελί, έβγαλαν το αντικείμενο από το μικρό κουτί, του έβαλαν κουκούλα και τον έδεσαν στο «τοίχο» χτυπήματος. Ένας ανακριτής μπήκε στο κελί και χωρίς να μιλήσει πολύ δυνατά χτύπησε το αντικείμενο στο τοίχο συνεχόμενα για 1 λεπτό.»

5. Απώλεια Ύπνου
Το EIT ορίζει επίσης τη τεχνική απώλειας ύπνου. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μέθοδοι για αυτό από δυνατούς θορύβους, φώτα, νερό, κτλ. αλλά ο απώτερος στόχος είναι ο ύποπτος να έχει τόσο μεγάλη απώλεια ύπνου που δε μπορεί να κρίνει καθαρά το τι συμβαίνει, που βρίσκεται και τι πληροφορίες έχει ήδη δώσει στους ανακριτικές. Ένα αντίστοιχο απόσπασμα από τα πρακτικά των φυλακών της CIA για αυτή τη τεχνική είναι το ακόλουθο.

«Έπειτα από παραπάνω από 76 ώρες χωρίς ύπνο, η ικανότητα του αντικειμένου να συγκεντρωθεί στις ερωτήσεις και να παρέχει απαντήσεις με συνοχή φαίνονταν αλλοιωμένη σε βαθμό που θεωρήθηκε ότι απαιτείται ύπνος. Κατ’έπεκταση, η ομάδα αποφάσισε να επιτρέψει στο αντικείμενο 3 ώρες ύπνου. Όταν ξύπνησε το πρωί της 19 Απριλίου στις 06:00, το αντικείμενο φαίνονταν λιγότερο κουρασμένο και ήταν σε θέση να παραμείνει όρθιο χωρίς να λιποθυμάει.»

6. Εικονικός Πνιγμός
Ίσως η πιο γνωστή τεχνική του προγράμματος EIT. Ο εικονικός πνιγμός (waterboarding) περιλαμβάνει ένα κεκλιμένο ξύλινο πάγκο με ιμάντες συγκράτησης και ρόδες για να μεταφέρεται εύκολα όπου ο ύποπτος δένεται επάνω. Στη συνέχεια τοποθετείται μία πετσέτα επάνω από το στόμα και τη μύτη του και ρίχνεται νερό το οποίο λόγω της κλίσης του σώματος γεμίζει τον αεραγωγό στο ύψος του λαιμού και δεν επιτρέπει στον αέρα να περνάει από μέσα. Άρα, παρότι συνήθως το νερό δε φτάνει στους πνεύμονες ή το στομάχι, προκαλεί την αίσθηση πνιγμού. Οι ιατροί της CIA σύντομα κατέληξαν ότι το νερό είναι επικίνδυνο διότι έπειτα από πολλές επαναλήψεις εικονικού πνιγμού μπορεί να προκληθεί υπονατριαιμία ή πνευμονία εάν το νερό προχωρήσει. Έτσι άρχισαν τη χρήση φυσιολογικού ορού αντί για νερό. Για την ακρίβεια, ένα απόσπασμα των ιατρικών αναλύσεων της CIA ήταν το ακόλουθο.

«Ο κρατούμενος ίσως να εισπνεύσει μέρος του νερού, και το αποτέλεσμα του νερού στους πνεύμονες είναι πνευμονία. Για να αποφύγουμε αυτό το κίνδυνο, ένα πόσιμο διάλυμα φυσιολογικού ορού πρέπει να χρησιμοποιείται στη διαδικασία»

Σύμφωνα με τις οδηγίες ανακριτών της CIA η διαδικασία του εικονικού πνιγμού έχει ως εξής.

«Με αυτή τη διαδικασία, το αντικείμενο δένεται σε έναν κεκλιμένο πάγκο. Αρχικά μία πετσέτα τοποθετείται και ασφαλίζεται επάνω από το μέτωπο και τα μάτια. Καθώς το νερό τρέχει με ελεγχόμενη ροή, κατεβάζετε τη πετσέτα αργά μέχρι να καλύψει το στόμα και τη μύτη. Όταν η πετσέτα είναι βρεγμένη και καλύπτει πλήρως το στόμα και τη μύτη, το αντικείμενο θα εκτίθεται σε απώλεια αέρα για 20 με 40 δευτερόλεπτα, μετά η πετσέτα αφαιρείται επιτρέποντας στο αντικείμενο να αναπνεύσει. Μετά από 3 ή 4 ολοκληρωμένες αναπνοές, η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί. Το νερό συνήθως ρέει από κάποιο υδροδοχείο ή μικρό μπουκάλι νερού σε δόσεις.»

Και για να κλείσουμε τον εικονικό πνιγμό, παραθέτουμε και μία αναφορά από τα πρακτικά των μυστικών φυλακών της CIA.

«Ο ICSP είπε στο αντικείμενο ότι η δουλειά του ήταν να μάθει πληροφορίες και πως αν το αντικείμενο δε συνεργάζονταν θα έφερνε τον εαυτό του σε πιο άθλια κατάσταση. Στις 18:15 το αντικείμενο δέθηκε, του τοποθετήθηκε κουκούλα, και ο πάγκος εικονικού πνιγμού ήρθε στο κελί. Στις 18:20 η τεχνική εικονικού πνιγμού χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο αντικείμενο. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας το αντικείμενο ερωτήθηκε και του δόθηκε η ευκαιρία να απαντήσει στις ερωτήσεις του ICSP σχετικά με τις απειλές για τις ΗΠΑ. Το αντικείμενο έβηχε και έκανε εμετό σε μικρές ποσότητες αλλά συνέχιζε να διατηρεί τη στάση του χωρίς να παρέχει επιπρόσθετες πληροφορίες πέρα του ότι ήταν ήδη γνωστό στο FBI από τον ████████ και ████████. Ο ICSP βγήκε από το κελί για να μιλήσει με μέλη της ομάδας ████████ στις 18:29, στις 19:15, και στις 20:01 ενώ η διαδικασία του εικονικού πνιγμού συνεχίζονταν. Στις 20:54 το αντικείμενο μεταφέρθηκε μέσα στο μικρό κουτί περιορισμού.»

7. Απομόνωση
Η απομόνωση (isolation) κατά το πρόγραμμα EIT της CIA είναι μία φάση της ανακρίσεως με διάρκεια τριών εβδομάδων όπου ο ύποπτος απαγορεύεται να έχει οποιαδήποτε επικοινωνία ή επαφή με ανθρώπους. Σύμφωνα με τα γνωστά στοιχεία τοποθετείται σε κελιά που δεν έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, συνεχώς ακούγεται ένας δυνατός λευκός θόρυβος (ήχος από παράσιτα) για να μην έχει επαφή με την αίσθηση της ακοής, τα κελιά δεν έχουν φυσικό φως και το τεχνητό φως τους δε σβήνει ποτέ, και οι φύλακες φοράνε όλοι ίδιες στολές και μάσκες και απαγορεύεται να μιλάνε. Ένα σχετικό απόσπασμα μπορείτε να διαβάσετε στη συνέχεια από τα πρακτικά φυλακών της CIA.

«Ξεκινάει η φάση της απομόνωσης του ████████ του κύκλου στις 18 Ιουνίου περίπου στις 16:00. Η φάση της απομόνωσης θα συνεχιστεί για περίπου 3 εβδομάδες μέχρι █████████ να επιστρέψει στις 11 Ιουλίου. Αντιλαμβανόμαστε ότι ίσως να είναι απαραίτητο κάτω από ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΕΣ και επείγουσες κρίσιμες περιπτώσεις να διακόψουμε τη προσεκτικά σχεδιασμένη απομόνωση και να ρισκάρουμε τα επιθυμητά της αποτελέσματα. Είμαστε έτοιμοι να καλύψουμε αυτές τις περιπτώσεις. Για πληροφόρηση, ο στόχος της απομόνωσης είναι να βάλουμε αμφιβολία και αβεβαιότητα στη ψυχολογία του αντικειμένου. Να αναστατώσουμε τη ρουτίνα που είχε συνηθίσει το αντικείμενο και να περιορίσουμε τις επαφές του με ανθρώπους, κάτι που μεγιστοποιεί τη ψυχολογική πίεση. Η απομόνωση συνήθως προκαλεί υψηλή σύγχυση στο αντικείμενο ειδικά με δεδομένη τη κλίση του στην αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους και την ένταση των επαφών που είχε τις τελευταίες εβδομάδες. Βάση της ομάδας ειδικών ψυχολόγων, η διακοπή της απομόνωσης για οτιδήποτε πέραν ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΩΝ περιπτώσεων ίσως να υπονομεύσει όλη τη διαδικασία και είναι δύσκολη η επαναφορά.»

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένας κρατούμενος που έπειτα από δύο εβδομάδες σε απομόνωση προσπάθησε να βάλει κόπρανα σε μία ανοικτή πληγή που είχε για να έρθει σε επαφή με ανθρώπους (ιατρικό προσωπικό). Αυτό που έκαναν οι ψυχολόγοι της CIA στη περίπτωση του ήταν να δέσουν τα χέρια του για την υπόλοιπη κράτηση του και όσον αφορά το ιατρικό προσωπικό, παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα εδώ.

«Ξεκάθαρα, η ανάγκη για καθημερινή ιατρική φροντίδα δεν είναι κάτι ιδανικό στη διαδικασία ανακρίσεως, αλλά δεδομένης της ιατρικής κατάστασης είναι κάτι απαραίτητο. Επομένως, θα έχουμε ιατρικό προσωπικό ντυμένο με ίδιου χρώματος (λευκές) ολόσωμες στολές, με κρυμμένα τα πρόσωπα και το δέρμα, όπως επίσης και τα μάτια επιτρέποντας την όραση, π.χ. με σκούρα γυαλιά. Μόνο εάν είναι απόλυτα απαραίτητο το ιατρικό προσωπικό επιτρέπεται να αφαιρέσει τα γυαλιά του για να εξετάσει ████████ για ακριβής γνωμάτευση. Επιπρόσθετα, για αποφυγή επηρεασμού της ψυχολογικής πίεσης του αντικειμένου, όλο το ιατρικό προσωπικό διατάχθηκε να επικοινωνεί με σήματα με τα χέρια όταν είναι απαραίτητο»

8. Απειλές
Μία από τις πιο συνηθισμένες τεχνικές του EIT είναι η εκμετάλλευση οποιασδήποτε αδυναμίας έχει ο ύποπτος. Είτε αυτό είναι η οικογένεια, φίλοι, θρησκεία, ή οτιδήποτε άλλο. Οι ανακριτές συλλέγουν στοιχεία για τις αδυναμίες και έπειτα κάνουν εικονικές απειλές ότι θα βλάψουν τα άτομα αυτά δείχνοντας αντίστοιχες φωτογραφίες ή προσβάλουν οποιαδήποτε άλλη αδυναμία έχει το αντικείμενο χωρίς να του επιτρέπουν οποιοδήποτε αντίλογο. Μάλιστα, μερικές φορές οι απειλές περιελάμβανα και εικονικές εκτελέσεις κρατουμένων. Για παράδειγμα, ακούγονταν κάποιος κρατούμενος να φωνάζει, ένας πυροβολισμός και μετά σιωπή. Ένα σχετικό απόσπασμα είναι το εξής.

«Έπειτα από τη διαδικασία ψυχολογικής κρίσης το αντικείμενο είχε φοβισμένη αντίδραση, αλλά ήταν υπό έλεγχο. Παρότι το αντικείμενο δε δέχθηκε σωματική βία, φαίνεται να έχει προσβληθεί από το τρόπο συμπεριφοράς και άρχισε να συμπεριφέρεται μελαγχολικά. Κάθισε στο πάτωμα, έβαλε τη πλάτη του στο τοίχο, και τράβηξε τα πόδια του κοντά στο στήθος του μέχρι περίπου τις 02:00 τοπική ώρα. Τότε, έπιασε το υπόστρωμα του, το έβαλε στη γωνία των τοίχων, ξάπλωσε, και καλύφθηκε με μία πετσέτα.»

9. Μεταφορά Κρατουμένων
Μία άλλη τεχνική του EIT είναι η μεταφορά κρατουμένων δημιουργώντας ένα εικονικό κενό κατά το οποίο ο κρατούμενος δε γνωρίζει που βρίσκεται, πόσος χρόνος έχει περάσει, και τι ακριβώς έχει συμβεί σε αυτό το διάστημα. Σύμφωνα με τις αναφορές των φυλακών της CIA αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται είτε για μεταφορά λόγω ιατρικής ανάγκης, είτε για αλλαγή τακτικής στην ανάκριση. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ακόλουθο.

«Κατά τη μεταφορά ο ████████ θα μπει με ιατρικά μέσα σε κατάσταση αναισθησίας, τα γένια και τα μαλλιά του θα ξυριστούν για να μη του δοθεί η ευκαιρία να αντιληφθεί πόσος χρόνος έχει περάσει κατά τη μεταφορά. Τις πρώτες 24-48 ώρες μετά τη μεταφορά ο ████████ θα κρατηθεί ξύπνιος έχοντας έναν φρουρό στην αίθουσα ανακρίσεως, θα είναι εκτός του οπτικού πεδίου του ████████ αλλά αρκετά κοντά ώστε να τον βοηθήσει. Η πρώτη ανάκριση θα ξεκινήσει με τον ████████ που θα πει στον ████████ ότι τα πράγματα άλλαξαν, και ότι θέλει να μιλήσουν, θα πει «Πρέπει να μου πεις για πολλά πράγματα, αλλά ας ξεκινήσουμε με το ένα πράγμα που δε θέλεις να ξέρω». Σίγουρα θα διαμαρτυρηθεί για τα δυνατά φώτα του δωματίου και θα του απαντήσω «Ναι, τα φώτα στο δωμάτιο είναι πολύ δυνατά, τώρα ████████, τι είναι αυτό το ένα πράγμα που δεν ήθελες να μάθω;» Εάν ο ████████ δεν απαντήσει, θα τον ενημερώσω ότι πρέπει να πει στον ████████ αυτό το ένα πράγμα που θέλει να ξέρουμε και θα συνεχίσει η ίδια ερώτηση για πολλές ώρες μέχρι ο ████████ να μας παρέχει ένα «κατάλογο» από πράγματα ενδιαφέροντος. Χωρίς να το έχει αντιληφθεί, ο ████████ πρακτικά παρέχει/επιβεβαιώνει θέματα για τα οποία έχει πληροφορίες. Σε αυτό το σημείο θα του ζητήσω να μου μιλήσει για ένα από αυτά σε μία προσπάθεια ανεύρεσης συγκεκριμένων πληροφοριών. Είναι σημαντικό, ο ανακριτής να φαίνεται ήρεμος, χαλαρός, και να δέχεται τις απαντήσεις χωρίς να φαντάζει μπερδεμένος ή απογοητευμένος από τον ████████. Η απώλεια ύπνου θα συνεχίσει σε όλη τη διαδικασία και κάθε φορά που ένα θέμα ολοκληρώνεται θα του λέω «δεν ήταν αυτό το πράγμα που δεν ήθελες να ξέρω».»

10. Λευκός Θόρυβος
Στη τεχνική της απομόνωσης αναφέραμε το λευκό θόρυβο (ήχο από παράσιτα) που συνεχώς ηχεί δυνατά όπου και αν βρίσκεται ο ύποπτος. Σε μία σχετική ανάλυση της CIA γίνεται μία επεξήγηση του πως ο λευκός θόρυβος βοηθά τη διαδικασία της να ανάκρισης. Είναι το παρακάτω απόσπασμα.

«Οι γεννήτριες λευκού θορύβου χρησιμοποιούνται για διάφορα διαστήματα ως μέσο βοήθειας στη παρεμβολή της διαδικασίας σκέψης και επίλυσης προβλημάτων, αυξάνοντας την αίσθηση ανικανότητας και ενισχύοντας την έλλειψη ελέγχου του περιβάλλοντος του. Θέλουμε να ενσταλάξουμε στον ████████ ότι ελέγχουμε το περιβάλλον και θα μας δώσει σημαντικές πληροφορίες με το καιρό για να κερδίσει βασικά προνόμια όταν ο ████████ και η ομάδα ανάλυσης συμπεριφοράς πιστεύουν ότι βοηθάει στην ανάκριση. Χωρίς αμφιβολία, ο ████████ δε θα κερδίσει ποτέ ένα προνόμιο όταν το ζητάει αλλά όταν φαίνεται ότι ο ████████ ελέγχει το περιβάλλον του και πρέπει να ικανοποιήσει τον ████████ για να βελτιώσει τη κατάσταση του.»

11. Στάσεις Πίεσης
Αυτή είναι μία από τις παλαιότερες ψυχολογικές τεχνικές ανακρίσεων στις ένοπλες δυνάμεις. Ουσιαστικά ο ύποπτος διατάσσεται να στέκεται για μεγάλα διαστήματα σε πολύ άβολες στάσεις και αν δεν υπακούσει τότε τιμωρείται. Ο στόχος είναι και πάλι ο ύποπτος να νοιώσει ανίκανος να αντισταθεί και ότι δεν έχει έλεγχο της κατάστασης. Ένα σχετικό απόσπασμα από τα πρακτικά των φυλακών της CIA είναι το εξής.

«Από τις 10:00 έως τις 17:07, το αντικείμενο πέρασε από μία σειρά από εγκεκριμένες τεχνικές πίεσης, με την εξής σειρά: Στις 11:30, βγήκε από το μικρό κουτί, με κουκούλα, και διατάχθηκε να στέκεται σε στάση πίεσης στην άκρη του κελιού. Στις 12:30, τοποθετήθηκε πίσω στο μεγάλο κουτί (χωρίς κουκούλα) – Σημείωση ότι ο γιατρός είναι ντυμένος σαν την ομάδα ασφαλείας και εκείνη τη στιγμή έβαλε Betadine για να καθαρίσει το τραύμα του αντικειμένου. Στο αντικείμενο δόθηκε επίσης τοπικό αντιβιοτικό για τη πληγή στο πόδι (αυτή η ίδια ιατρική φροντίδα επαναλήφθηκε στις 18:57). Στις 13:45, το αντικείμενο βγήκε από το μεγάλο κουτί, με κουκούλα, και διατάχθηκε να μείνει σε στάση πίεσης μέχρι τις 14:30, όταν του επιτράπηκε να καθίσει στο πάτωμα. Στις 14:50, μπήκε πίσω στο μεγάλο κουτί. Στις 16:01, πίσω στο μικρό κουτί. Στις 16:12, το αντικείμενο ακούστηκε να κλαίει και να παραμιλάει. στις 16:35 βγήκε από το μικρό κουτί και τοποθετήθηκε σε στάση πίεσης με κουκούλα στο πάτωμα. Στις 16:55, επέστρεψε στο μεγάλο κουτί, χωρίς κουκούλα. Στις 17:07 ξεκίνησε η απογευματινή σειρά ανακρίσεων.»

12. Λευκά Κελιά
Αυτοί είναι ειδικά σχεδιασμένοι χώροι ανακρίσεων και κράτησης της CIA για όσους δε παρέχουν πληροφορίες με τις παραπάνω μεθόδους. Ο στόχος είναι και πάλι να δημιουργήσει σύγχυση, αίσθηση ανικανότητας να ελέγξει το περιβάλλον του, και απώλεια αισθήσεων. Μπορείτε να διαβάσετε το σχετικό απόσπασμα από την αναφορά του ψυχολόγου Τζ. Μίτσελ προς τους ανακριτές της CIA εδώ.

«Η προσχεδιασμένη επεξεργασία του περιβάλλοντος έχει στόχο τη δημιουργία ψυχολογικού αποπροσανατολισμού, και μείωση της ψυχολογικής αντίστασης στην ανάκριση. Προσφέρει επιτηδευμένη εγκαθίδρυση ψυχολογικής εξάρτησης στον ανακριτή όπως επίσης και αυξημένη αίσθηση συνειδητής αίσθησης ανισχυρότητας.

Το προτεινόμενο δωμάτιο ανακρίσεων και κελί κράτησης περιλαμβάνει τις εξής τροποποιήσεις. Βάψιμο του κελιού με λευκό χρώμα, εγκατάσταση φωτισμού αλογόνου και στο κελί και στο δωμάτιο ανακρίσεως, τοποθέτηση λευκής κουρτίνας διαχωρισμού του κελιού από το δωμάτιο ανακρίσεως, κατασκευή προθάλαμου για παροχή επιπρόσθετου ελέγχου, τοποθέτηση ενός λεπτού στρώματος στους τοίχους του δωματίου ανακρίσεως για απορρόφηση του ήχου, γυάλισμα από όλα τα κάγκελα του κελιού ώστε να μη προσφέρουν αίσθηση αφής όταν τα πιάνει το αντικείμενο.»

Αντίστοιχα, διαβάζουμε μία αναφορά από τη φυλακή του Γκουαντάναμο από τον Αύγουστο του 2002 που είναι απάντηση στη παραπάνω αναφορά και περιγράφει τι ακριβώς τροποποιήσεις έγιναν για κρατουμένους που το ψυχολογικό προφίλ τους κρίθηκε κατάλληλο για ανάκριση μέσω αυτής της τεχνικής. Η απάντηση είναι η ακόλουθη.

«Εδώ και 8 ημέρες εκτελούμε το πρόγραμμα όπως περιγράφηκε από τον ████████ για τις στρατηγικές αλλαγές στη διαδικασία ανάκρισης του ████████ και πλέον βρίσκεται σε λειτουργία.

Φυσικό Περιβάλλον: Το αντικείμενο πέρασε 8 ολόκληρες ημέρες στο λευκό κελί χωρίς οποιοδήποτε φυσικό φως ή παράθυρα. Το κελί έχει τέσσερις πολύ ισχυρές λάμπες αλογόνου που είναι σε βάσεις έξω από τα κάγκελα του κελιού και είναι στραμμένες προς το κελί. Υπάρχει μονάδα κλιματισμού στο δωμάτιο ανακρίσεως που είναι στην άλλη πλευρά από τα κάγκελα του κελιού και διατηρεί χαμηλή θερμοκρασία. Υπάρχει μία λευκή κουρτίνα με οδηγό για να μετακινείται που απαγορεύει στο αντικείμενο την ορατότητα πέρα από τα κάγκελα του κελιού του. Η είσοδος στο κελί ████████ είναι μέσο μίας ████████ πόρτας που έχει κλειδαριές ████████. Το κελί έχει ένα φορείο με ρόδες το οποίο αργότερα θα μεταφερθεί όταν το αντικείμενο δε θα χρειάζεται ιατρική βοήθεια.

Το αντικείμενο επιτρέπεται να κάθεται σε μία από τις δύο καρέκλες ανάλογα με το πόσο συνεργάζεται. Όταν το αντικείμενο θέλει να μιλήσει και συνεργάζεται μία πιο άνετη καρέκλα με επένδυση, υποβραχιόνια, και απαλή πλάτη τοποθετείται στο δωμάτιο. Όταν το αντικείμενο δε συνεργάζεται μία πιο άβολη, πλαστική καρέκλα αντικαθιστά την άνετη.

Η είσοδος στο δωμάτιο ανακρίσεως από το μεγάλο κτίριο είναι μέσω δύο προθαλάμων που είναι περίπου ένα μέτρο πλάτος και έχουν δύο πόρτες που ανοίγουν προς το δωμάτιο ανακρίσεως. Το κτίριο έχει δύο δωμάτια στο πρώτο όροφο που χρησιμοποιούνται ως παρατηρητήρια. Ένα δωμάτιο χρησιμοποιείται για το δωμάτιο ανακρίσεως με τρεις οθόνες και τρεις κάμερες. Το δεύτερο δωμάτιο χρησιμοποιείται από την ομάδα ασφαλείας και έχει μία οθόνη που βλέπει όλες τις κάμερες. Ο διάδρομος, που είναι πολύ φαρδύς και μακρύς χρησιμοποιείται για ιατρικές προμήθειες και προετοιμασία όπου χρειάζεται ιατρική βοήθεια σε μορφή μικρής κλινικής που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κάποια σοβαρή ιατρική κατάσταση που απαιτεί άμεση επέμβαση.

Στο πρώτο όροφο υπάρχει και ένα μεγάλο δωμάτιο που έχει χωριστεί με διαχωριστικούς τοίχους σε 6 διαφορετικά γραφεία που κάθε ομάδα, συμπεριλαμβανομένων των επικοινωνιών, έχουν το προσωπικό τους.

Ασφάλεια: ████████ Οι ομάδες ασφαλείας ████████ έχουν όλοι μαύρες στολές, μαύρα άρβυλα, γάντια, μάσκες μπαλακλάβα και γυαλιά ηλίου για να μη μπορεί το αντικείμενο να τους ξεχωρίζει προσπαθώντας να αποκτήσει κάποια επαφή μαζί τους. Οι ομάδες έχουν αναπτύξει επικοινωνία με τα χέρια και απαγορεύεται να μιλάνε στο χώρο του κελιού ή του δωματίου ανακρίσεως.

Ανάκριση: Το αντικείμενο είναι σε ένα χώρο χωρίς να γνωρίζει την ώρα ή ημερομηνία. Τα δυνατά λευκά φώτα δε βλάπτουν σωματικά αλλά περιορίζουν τις αισθήσεις του αντικειμένου μαζί με λευκό θόρυβο που χρησιμοποιείται συνεχώς. Το αντικείμενο βρίσκεται σε κατάσταση περιορισμένου ύπνου όπου περιλαμβάνει μεγάλες περιόδους χωρίς ύπνο. Τέτοιες είναι οι 24 ωρών διάρκειας ανακρίσεις. Το αντικείμενο παρατηρείται όλο το εικοσιτετράωρο από ψυχολόγο για να διασφαλιστεί ότι η απώλεια ύπνου δε θα προκαλέσει μόνιμη αλλαγή προσωπικότητας ή σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές.»

Δυστυχώς, υπήρξαν και αρκετές μη εγκεκριμένες πρακτικές από προσωπικό που έκανε κατάχρηση εξουσίας. Μία από αυτές ήταν η υποχρεωτική σίτιση. Μερικοί κρατούμενοι δοκίμασαν να κάνουν απεργία πείνας αλλά όταν το ιατρικό προσωπικό των φυλακών έκρινε ότι υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή τους, τότε ενεργοποιήθηκε η διαδικασία υποχρεωτικής σίτισης. Σε αυτή τη διαδικασία ο ύποπτος δένεται σε μία ειδική καρέκλα (βλέπετε τη σχετική φωτογραφία παρακάτω) και με ένα ρινογαστρικό καθετήρα και μία σύριγγα στην άλλη άκρη, το προσωπικό ταΐζει τον ύποπτο. Μάλιστα το το 2006 ο πρώην κρατούμενος Μωχάμεντ Μπαβαζίρ από την Υεμένη που ήταν στη φυλακή του Γκουαντάναμο δήλωσε ότι του είχαν μόνιμα το ρινογαστρικό καθετήρα τοποθετημένο για το διάστημα που ήταν εκεί.

Μία άλλη μη εγκεκριμένη πρακτική, αποτέλεσμα κατάχρησης εξουσίας ήταν η πρωκτικής ενυδάτωση. Για όσους επέμεναν να μη σιτίζονται σωστά ακόμα και τη παραπάνω μέθοδο, υπάρχει η πρωκτική ενυδάτωση (rectal rehydration). Η μέθοδος αυτή είναι μία απαρχαιωμένη ιατρική πρακτική που έχει καταργηθεί στον ιατρικό χώρο εδώ και χρόνια. Πρακτικά, είναι η τοποθέτηση ενός καθετήρα από το πρωκτό και με μία σύριγγα από την άλλη άκρη γίνεται αργά παροχή νερού. Το παχύ έντερο μπορεί να απορροφήσει το νερό αλλά με πολύ αργό ρυθμό, έτσι ιατρικά προτιμάται η ενυδάτωση με ενδοφλέβιο ορό σε σοβαρές περιπτώσεις. Ένα επίσης αρνητικό είναι ότι το παχύ έντερο δε μπορεί να απορροφήσει οποιαδήποτε θρεπτικά συστατικά. Ωστόσο, φαίνεται πως τίποτα από αυτά δεν ενόχλησε το προσωπικό των φυλακών στην υιοθέτηση αυτής της μεθόδου. Τα παρακάτω είναι αποσπάσματα από τα πρακτικά από τον Δεκέμβριο του 2014.

«Οι κρατούμενοι δέχονταν πρωκτική τροφή από ενεργειακά ποτά Ensure. Οι ανακριτές έκαναν το αποκαλούμενο «μεσημεριανό σε κλύσμα» στον Μαχίντ Κχαν που αποτελούνταν από χούμους, μακαρόνια με σάλτσα, και δημητριακά όπου είχαν αλεστεί και εισάγονταν πρωκτικά.

Τουλάχιστον πέντε ακόμα κρατούμενοι δέχθηκα πρωκτική ενυδάτωση ή τροφή. Τουλάχιστον σε μία καταγεγραμμένη περίπτωση, του Αμπού Ζουμπαίνταχ, η πρωκτική ενυδάτωση έγινε γιατί αρνούνταν να πιει νερό. Σύμφωνα με τις αναφορές που παρέχει η CIA, ο Μαχίντ Κχαν ήταν «πολύ εχθρικός» στη πρωκτική ενυδάτωση και έβγαζε το καθετήρα με τη πρώτη ευκαιρία.»

Ακόμα μία αναφορά περιγράφει μία άλλη κατάχρηση εξουσίας. Σε αυτή τη περίπτωση, ο ύποπτος δένονταν στο πάτωμα του κελιού με αλυσίδες και πλένονταν με παγωμένο νερό. Μετά το κρύο ντους (water douse), ο ύποπτος έμενε δεμένος στο έδαφος με τα χέρια ανοικτά ώστε να μη μπορεί να ζεστάνει το σώμα του. Η πιο γνωστή περίπτωση ήταν αυτό του αφγανού τρομοκράτη Γκουλ Ραχμάν ο οποίος το Νοέμβριο του 2002 πέθανε μία αφγανική φυλακή στη Καμπούλ. Σύμφωνα με την αναφορά που δημοσίευσε η κυβέρνηση των ΗΠΑ για το περιστατικό ο Γ. Ραχμάν ήταν σε ένα κύκλο ανακρίσεων που περιελάμβανε τα ακόλουθα.

«48 ώρες χωρίς ύπνο, αποκλεισμός ακοής και όρασης, απομόνωση με κρύο ντους και επιθετική ανάκριση»

Μετά το θάνατο του η CIA έστειλε έναν ειδικό ερευνητή να ανακαλύψει τα αίτια του θανάτου του και να ανακρίνει τους δύο ανακριτές της CIA που ήταν υπεύθυνοι για τον ύποπτο. Τελικά, η έρευνα έδειξε ότι ο Γ. Ραχμάν πέθανε από υποθερμία αργά το βράδυ μετά από αυτό το κρύο ντους και έκθεση στη χαμηλή θερμοκρασία του εξωτερικού κελιού του. Ο διοικητής της φυλακής είπε:

«Αυτά συμβαίνουν όταν ένας αξιωματικός χωρίς εμπειρία αναλαμβάνει τη διοίκηση μίας φυλακής στο εξωτερικό»

Όπως φαίνεται και από το παραπάνω αλλά και από το σύνολο των τεχνικών, ο περιορισμός των αισθήσεων είναι κάτι πολύ σπουδαίο για τη ψυχολογία του υπόπτου. Πέρα από τη δυνατή μουσική, το λευκό θόρυβο, την έλλειψη επικοινωνίας, κτλ. Με τις πρώτες φωτογραφίες από τη φυλακή του Γκουαντάναμο είδαμε και κάτι νέο. Οι κρατούμενοι που βγαίνουν στο προαύλιο έχουν ωτοασπίδες, μαύρες καλύπτρες στα μάτια, και μικρούς σάκους στα χέρια ώστε να μη μπορούν να ακούσουν, να νοιώσουν, ή να δουν κάτι. Βλέπετε μία σχετική φωτογραφία παρακάτω.

Υπάρχουν αρκετές ακόμα, λιγότερο διαδεδομένες πλέον πρακτικές όπως σεξουαλική ταπείνωση, ηλεκτροσόκ, πάνες για τις φυσικές ανάγκες, κτλ. που κατά καιρούς έχουν γίνει μέρος του προγράμματος EIT της CIA. Σύμφωνα με το δικαστήριο του 2014, 13 τεχνικές είναι εγκεκριμένες από τη κυβέρνηση των ΗΠΑ ως μέρος του προγράμματος EIT. Είναι ακόλουθες.

1. Έλεγχος τροφής: Η επιλογή του ανακριτή εάν ο κρατούμενος θα τρώει στερεά τροφή ή όχι.
2. Ταπείνωση με γυμνισμό: Η δυνατότητα του ανακριτή να έχει τον ύποπτο γυμνό.
3. Άρπαγμα προσοχής (το έχουμε ήδη περιγράψει)
4. Χτύπημα στο τοίχο (το έχουμε ήδη περιγράψει)
5. Προσβλητικό χαστούκι (το έχουμε ήδη περιγράψει)
6. Γροθιά στη κοιλία
7. Κουτιά περιορισμού (το έχουμε ήδη περιγράψει)
8. Στάσεις πίεσης (το έχουμε ήδη περιγράψει)
9. Δέσιμο σε τοίχο
10. Κρύο ντους (το έχουμε ήδη περιγράψει)
11. Απώλεια ύπνου (το έχουμε ήδη περιγράψει)
12. Εικονικός πνιγμός (το έχουμε ήδη περιγράψει)
13. Συγκράτηση του κεφαλιού: Ο ανακριτής ή οι φύλακες κρατάνε το κεφάλι του κρατούμενου ακίνητο για να δει κάτι που επιθυμούν

Κλείνοντας, όπως θα πρέπει να είναι κατανοητό, το πρόγραμμα EIT έχει πλέον καταργηθεί και ο στόχος του δεν ήταν ποτέ να αποσπάσει πληροφορίες, αλλά να αποφύγει τεχνικές αντίστασης κατά την ανάκριση. Επίσης, το 2002 η ισλαμική τρομοκρατική οργάνωση Αλ-Κάιντα κυκλοφόρησε στα στελέχη της ένα εγχειρίδιο αντίστασης σε ανάκριση που περιελάμβανε κάποιες από αυτές τις τεχνικές. Άρα το EIT δημιουργήθηκε για να το αντιμετωπίσει αυτό. Επίσης, πολλές από τις πρακτικές γίνονταν σε συγκεκριμένα άτομα βάσει των αδυναμιών που έχει ο καθένας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η CIA στη δίκη του 2014 δήλωσε με μάρτυρες εκπαιδευτές των ενόπλων δυνάμεων ότι όλα όσα περιλαμβάνει το EIT είναι μέρος του Σχολείου Αντίστασης κατά την Ανάκριση των Ειδικών Δυνάμεων και της Πολεμικής Αεροπορίας, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο στους πολεμιστές. Βλέπετε παρακάτω μία φωτογραφία από το σχολείο αυτό των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ όπου ο «κρατούμενος» τοποθετείται σε ένα κουτί περιορισμού με κουκούλα σε στάση πίεσης. Τελικά, κατά πόσο ήταν βασανιστήρια ή όχι οι τεχνικές του προγράμματος EIT είναι κάτι που δεν είμαστε σε θέση να το κρίνουμε και θα το αφήσουμε στη κρίση του κάθε αναγνώστη.