Πρόσφατα ακούσαμε αυτή την αναλογία που θεωρούμε ότι είναι ένα καλό απλοποιημένο παράδειγμα για να κατανοήσει κανείς τη πολυπλοκότητα της κατάστασης εις τη Μέση Ανατολή και Ασία με τους Ταλιμπάν σήμερα. Να τονίσουμε ότι σε καμία περίπτωση δε συγκρίνουμε τις δύο καταστάσεις, απλώς αναφέρουμε κάποια χαρακτηριστικά που κάνουν ακόμα και άσχετους με το αντικείμενο να αντιληφθούν τη πολυπλοκότητα της σημερινής κατάστασης των Ταλιμπάν. Στόχος μας είναι να πάρουμε κάτι που ήδη είναι γνωστό (την Ελληνική Επανάσταση), και να το χρησιμοποιήσουμε για να κατανοήσουμε καλύτερα τη κατάσταση με τους Ταλιμπάν.

Εάν μεταφερθούμε το 1800 εις την Ελλάδα, έχουμε κάποιες ημι-ανεξάρτητες ομάδες ανταρτών (οι αποκαλούμενοι κλέφτες) που άλλες φορές με στενή συνεργασία, και άλλες φορές με ανεξάρτητη δράση, πολέμησαν τον Τούρκο κατακτητή και ελευθέρωσαν τη πατρίδα. Ωστόσο, για παραπάνω από εκατό χρόνια μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος, υπήρχε μία συνεχής ένοπλη συμπλοκή ανάμεσα σε πολλούς από αυτούς τους αντάρτες-κλέφτες, και τους μετέπειτα λήσταρχους, με τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να δημιουργήσουν ένα Ελληνικό κράτος. Δείτε για παράδειγμα τους Α’ και Β’ εμφύλιους του 1823–1825 ή τις πολύ μετέπειτα ιστορίες των λήσταρχων σε όλη την Ελλάδα. Οι λόγοι ήταν πολλοί, ας δούμε μερικούς.

Για πολλά χρόνια, αυτοί οι πολεμιστές που μας χάρισαν την ελευθερία μας ήτο οι ηγέτες της Ελλάδος. Είχαν την απόλυτη δύναμη και μπορούσαν κυριολεκτικά να σκοτώσουν κάποιον εάν τον θεωρούσαν ένοχο. Ωστόσο, σε ένα οργανωμένο κράτος κάτι τέτοιο είναι παράλογο. Επίσης, οι ίδιοι εκτελούσαν μερικές φορές ρόλο τοπικών ηγετών σε διάφορες περιοχές, που και πάλι, δεν είναι εφικτό σε ένα κράτος που πρέπει να λειτουργεί με κοινή νομική, πολιτική, και ηθική συμπεριφορά σε όλη την επικράτεια. Αντίστοιχα, παρότι αυτοί οι άνθρωποι απελευθέρωσαν τη πατρίδα, δεν ήτο έμπειροι σε θέματα όπως διεθνείς σχέσεις, οικονομική ανάπτυξη, διπλωματία, διεθνές δίκαιο, κτλ. Έτσι ο καθένας δρούσε βάσει είτε προσωπικού συμφέροντος, είτε με τη προσωπική του ηθική κατεύθυνση. Σίγουρα όμως χωρίς κάποια γενική εθνική πολιτική κατεύθυνση. Ως αποτέλεσμα, υπήρχαν πολλές συμπλοκές επί μεγάλο διάστημα ανάμεσα στις δύο αυτές πλευρές, οδηγώντας και στους εμφυλίους πολέμους που γνωρίζουμε από την ιστορία μας, αλλά και δολοφονίες σπουδαίων ανθρώπων και από τις δύο πλευρές.

Παρόμοια χαρακτηριστικά παρατηρούμε με τους Ταλιμπάν οι οποίοι ξεκίνησαν τη δράση τους το 1978 για να απελευθερώσουν τη πατρίδα τους, το Αφγανιστάν, από τους Σοβιετικούς κατακτητές. Έπειτα οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία δρώντας με πανομοιότυπο τρόπο με εκείνο των Ελλήνων ανταρτών και κλεφτών. Δηλαδή, ήταν τοπικοί ηγέτες σε διάφορες περιοχές και είχαν ο καθένας τη δική του ερμηνεία για το τι είναι δίκαιο, κράτος, ηθική, εθνικό συμφέρον, κτλ. Όπως είναι αναμενόμενο, και όπως έγινε και στην Ελλάδα, αυτό οδήγησε σε μία ένοπλη συμπλοκή ανάμεσα σε εκείνους που ήθελαν να φτιάξουν ένα ολοκληρωμένο κράτος και τους Ταλιμπάν, και εν τέλει σε ένα εμφύλιο πόλεμο (1996-2001).

Σε αντίθεση όμως με την Ελλάδα όπου εν τέλει επικράτησε το Ελληνικό κράτος, εις το Αφγανιστάν (και σε γειτονικές περιοχές), επικράτησαν οι Ταλιμπάν. Έτσι, έως και το 2001 που έγινε η εισβολή των ΗΠΑ είχαν τον απόλυτο έλεγχο με το τρόπο διακυβέρνησης που περιγράψαμε. Σε αυτό το πόλεμο με τις ΗΠΑ, έδρασαν και πάλι με παρόμοιο τρόπο απελευθερωτών, και μέχρι και σήμερα, οι Ταλιμπάν ελέγχουν πάρα πολλές περιοχές, ακόμα και σε γειτονικές χώρες. Ασφαλώς, συνεχίζουν να μάχονται και κατά των προσπαθειών εγκατάστασης μίας σύγχρονης κυβέρνησης εις τη χώρα.

Γιατί τα αναφέρουμε τα παραπάνω; Διότι εάν μελετήσετε την Ελληνική ιστορία από τη περίοδο 1820-1920 θα βρείτε πολλές ομοιότητες με τις δυσκολίες που περνά σήμερα η Μέση Ανατολή και Ασία με τους Ταλιμπάν, και θα δείτε το επίπεδο της πολυπλοκότητας που φαίνεται να επαναλαμβάνεται σε άλλη μορφή. Σίγουρα οι άνθρωποι αυτοί, όπως και στην Ελλάδα, αποτελούν ήρωες και απελευθερωτές της πατρίδος τους, αλλά δεν είναι πολιτικοί. Βέβαια οι προσεγγίσεις που έχουμε δει από τη διεθνή κοινότητα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες της Ελλάδος του 1820. Έχουμε δει από ευθεία πολεμική συμπλοκή με τους Ταλιμπάν, έως και προσπάθεια να τους διδάξουν αρχές πολιτικών επιστημών, έως και προσπαθειών να ανοίξουν διαλόγους σε διπλωματικό επίπεδο. Για τους Έλληνες τώρα, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την ιστορία μας γιατί, όπως βλέπετε, ακόμα και σε σύγχρονα ζητήματα έχει εφαρμογή. Ας μη ξεχνάμε τα μαθήματα των προγόνων μας που γράφτηκαν με αίμα, γιατί αν τα ξεχάσουμε είμαστε καταδικασμένοι να τα επαναλάβουμε.