Το δίδυμο αντιαεροπορικό (A/A) πυροβόλο 23 χιλιοστών ZU-23 είναι Ρωσικής κατασκευής και χρησιμοποιείται από πολλές χώρες, ανάμεσα τους και η Ελλάδα. Ο σχεδιασμός του ξεκίνησε τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και η κατασκευή του από τις αρχές του 1960 επί Σοβιετικής Ένωσης ενώ σήμερα κατασκευάζεται σε εργοστάσια στη Ρωσία, Βουλγαρία, Πολωνία, Αύγυπτο και Κίνα.

Στην επόμενη φωτογραφία βλέπουμε ένα ZU-23 από την Τακτική Άσκηση Μετά Στρατευμάτων (ΤΑΜΣ) «Νικηφόρος» που έλαβε χώρα στη Σαμοθράκη τη Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2013.

Σύντομη Ιστορία
Το όνομα του ZU-23 (Ρώσικα: ЗУ-23) ολοκληρωμένα είναι Зенитная Установка ή στα Ελληνικά «Αντιαεροπορικό Πυροβόλο». Ο σχεδιασμός του ξεκίνησε στη Σοβιετική Ένωση για την ενίσχυση της αντιαεροπορικής άμυνας της χώρας τη δεκεατία του 1950. Το ZU-23 σχεδιάστηκε για χαμηλή αντιαεροπορική άμυνα καθώς και άμυνα εδάφους/επιφανείας (αντιαρματική και κατά προσωπικού) με δραστικό βεληνεκές 2.5 χιλιομέτρων. Το 1955 η KBP παρουσίασε το Α/Α πυροβόλο ZU-1 και το δίδυμο αντιαεροπορικό (A/A) πυροβόλο ZU-14, το δεύτερο ήταν αυτό που πέρασε τις δοκιμές του Σοβιετικού Στρατού και έτσι ξεκίνησε η μαζική παραγωγή του. Μερικά χρόνια αργότερα, τις αρχές της δεκαετίας του 1960 παρουσιάστηκε η βελτιωμένη έκδοση του, το ZU-23 που χρησιμοποιείται σε δεκάδες χώρες ακόμα και σήμερα (με μικρές αναβαθμίσεις). Ανάμεσα τους είναι και η Ελλάδα, μία από τις ελάχιστες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει στην Α/Α της άμυνα ένα τέτοιο οπλικό σύστημα. Οι άλλες χώρες της ΕΕ που διαθέτουν ZU-23 είναι οι: Βουλγαρία, Κύπρος, Εσθονία, Φινλανδία, Λετονία, Ουγγαρία και Πολωνία. Σήμερα εργοστάσια παραγωγής του οπλικού συστήματος ZU-23 υπάρχουν στη Ρωσία, Βουλγαρία, Πολωνία, Αίγυπτο και Κίνα.

Τεχνικά Χαρακτηριστικά
Υπάρχουν πολλά στοιχεία που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε σε αυτή την παράγραφο. Σύμφωνα με το Ρώσικο εγχειρίδιο χρήσης από το 1961 που βλέπετε στην παρακάτω εικόνα αλλά και τα τεχνικά δελτία του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ) για το ZU-23 τα τεχνικά χαρακτηριστικά του είναι τα ακόλουθα.

Όνομα Μοντέλου             : ZU-23 (Ρώσικα: ЗУ-23)
Χώρα Προέλευσης           : Ρωσία (πρώην ΕΣΣΔ)
Αρχική Κατασκευή           : 1960
Διαμέτρημα                        : 23 χιλιοστά (23x152B)
Βάρος Κορμού                   : 50 χιλιόγραμμα
Βάρος Κάννης                    : 16 χιλιόγραμμα
Συνολικό Βάρος                 : 950 χιλιόγραμμα
Μήκος                                  : 4.57 μέτρα
Πλάτος                                 : 2.88 μέτρα
Ύψος                                    : 1.22 μέτρα
Μήκος Κάννης                   : 2.008 μέτρα
Ικανότητα Κλίσεως           : -10° εως +90°
Ικανότητα Περιστροφής  : 360°
Τρόπος Λειτουργίας          : Πίεση αερίων και επανατατικού ελατηρίου
Μέγιστο Ύψος Βολής        : 1500 μέτρα
Δραστικό Βεληνεκές         : 2500 μέτρα
Θεωρητική Ταχυβολία      : 2000 βλήματα/λεπτό
Πρακτική Ταχυβολία        : 400 βλήματα/λεπτό
Τροφοδοσία                        : Γεμιστήρες με ταινία 50 βλημάτων
Αρ. Χειριστών                     : 5 ή 6

Ο αριθμός χειριστών μπορεί να διαφέρει αν υπάρχει οδήγος οχήματος μεταφοράς ή αν ένας χειριστής έχει επιπρόσθετα καθήκοντα οδηγού. Όλες τις ειδικότητες που απαιτούνται για το χειρισμό του τις βλέπουμε στην επόμενη λίστα.

1. Σποπευτής-Πυροβολητής
2. Χειριστής Α/Α διόπτρας
3. Αριστερός γεμιστής
4. Δεξιός γεμιστής
5. Στοιχειάρχης
6. Οδηγός οχήματος μεταφοράς (προαιρετικό)

Πυρομαχικά
Το δίδυμο Α/Α πυροβόλο ZU-23 χρησιμοποιεί το διαμέτρημα 23×152mm που δε το συναντάμε σε άλλα οπλικά συστήματα ενώ είναι μεγαλύτερο ακόμα και από αυτά που χρησιμοποιούνται σε αρκετά πυροβόλα όπλα μαχητικών αεροσκαφών. Τα πυρομαχικά του τοποθετούνται σε μεταλλικά κιβώτια/γεμιστήρες χωρητικότητας 50 βλημάτων και είναι ενωμένα με μεταλλικούς κρίκους (ταινία).

Η ταχύτητα εξόδου του βλήματος είναι από 970 έως 980 μέτρα ανά δευτερόλεπτο ενώ η σφαίρα έχει συνολικό μήκος 236 χιλιοστά με μήκος κάλυκα 152 χιλιοστά και διάμετρο βλήματος 23 χιλιοστά.

Υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τύποι διαθέσιμοι για το δίδυμο Α/Α πυροβόλο ZU-23. Ενδεικτικά, μερικά αρκετά διαδεδομένα είναι αυτά που βλέπετε παρακάτω.

• HE: Βλήμα 19.6g με εκρηκτική ύλη RDX/Alum
• HE-T: Ίδιο με το HE με επιπρόσθετη τροχιοδεικτική (T – tracer) κεφαλή φωσφόρου διάρκειας 3.5 δευτερολέπτων
• API: Εμπρηστικό βλήμα εκρηκτικής TNT/Alum
• TP: Εκπαιδευτικό βλήμα με εκρηκτική ύλη ΤΝΤ

Η ταινία στην οποία είναι προσαρμοσμένα τα βλήματα έχει δομή παρόμοια με αυτή της επόμενης εικόνας. Αριστερά βλέπετε τους μεταλλικούς κρίκους και δεξιά πως αυτοί συγκρατούν τις σφαίρες.

Οι σφαίρες που μόλις περιγράψαμε τοποθετούνται σε ειδικά μεταλλικά κιβώτια/γεμιστήρες δεξιά και αριστερά του πολυβόλου από τον δεξιό και αριστερό γεμιστή αντίστοιχα. Στη συνέχεια βλέπετε πως είναι εξωτερικά ο εν λόγω γεμιστήρας.

Στην εξωτερική πλευρά ο γεμιστήρας φέρει λαβή που βοηθάει στην τοποθέτηση του στο όπλο ενώ στην εσωτερική πλευρά του έχει μηχανισμούς που του επιτρέπουν τη σχεδόν αυτόματη τροφοδοσία του πολυβόλου με την ταινία. Παρακάτω είναι μία επεξηγηματική εικόνα του γεμιστήρα από το πλάι.

Ο γεμιστής σπρώχνει απότομα το γεμιστήρα πάνω στη βάση του, αυτό αναγκάζει το καπάκι στο κάτω μέρος να ανοίξει και να πιέσει την πρώτη σφαίρα της ταινίας προς το κλείστρο του όπλου. Εν συνεχεία το οπλίζει όπως βλέπουμε στην παρακάτω φωτογραφία και είναι πλέον έτοιμο για βολή.

Ολοκληρώνοντας την εισαγωγή στα πυρομαχικά του ZU-23 πρέπει να αναφέρουμε ότι στα εργαλεία του δίδυμου Α/Α πυροβόλου ZU-23 περιλαμβάνεται το εργαλείο που φαίνεται στο επόμενο σχεδιάγραμμα.

Αυτό το εργαλείο είναι μία πρέσα για τους συνδετήρες της ταινίας και χρησιμοποιείται για την προσάρτηση πυρομαχικών σε ταινία προκειμένου να μπορούν να τροφοδοτηθούν στο ZU-23 όπως περιγράψαμε παραπάνω.

Τα πυρομαχικά αυτά έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και πολύπλοκο σχεδιασμό αλλά καθώς το άρθρο αυτό στοχεύει σε μία εισαγωγική περιγραφή του ZU-23, δε θα μπούμε σε μεγαλύτερο βάθος.

Βασικά Μέρη
Πρωτού δούμε σε βάθος τα επιμέρους εξαρτήματα αυτού του οπλικού συστήματος θα κάνουμε μία σύντομη περιγραφή των βασικών μερών του και της χρησιμότητας τους. Για ευκολία θα χρησιμοποιήσουμε το επεξηγηματικό σχέδιο που υπάρχει εδώ.

Το οπλικό σύστημα φέρει τρεις δίσκους (βάσεις) στήριξης, έναν εμπρός και δύο δεξιά, αριστερά καθώς και μία μη ρυθμιζόμενη πλάκα στήριξης στο πίσω μέρος. Εν συνεχεία βλέπετε το σχέδιο που παρουσιάζει τον τρόπο λειτουργίας αυτού του μηχανισμού βάσης στήριξης.

Αυτό φαίνεται καλύτερα και από το σχέδιο του πλαισίου του οπλικού συστήματος. Εκεί βλέπουμε επίσης τους δύο τροχούς που διευκολύνουν τη μεταφορά του ZU-23.

Όταν οι βάσεις στήριξης τοποθετηθούν οι τροχοί μπορούν να μετακινηθούν (αναδιπλωθούν) έτσι ώστε το οπλικό σύστημα να είναι σταθερό και σε ευθεία με το έδαφος. Σχετική φωτογραφία από τον τροχό βλέπετε στη συνέχεια.

Ο μηχανισμός λειτουργίας των τροχών περιγράφεται από το σχέδιο που φαίνεται παρακάτω.

Συνεχίζοντας τη σύντομη περιήγηση στο Α/Α ZU-23 βλέπουμε στο αρχικό σχέδιο της παραγράφου ότι το όπλο φέρει πετάλι αλλά και μοχλό πυροδότησης (σκανδάλη). Αυτό βασίζεται σε ένα αρκετά απλό μηχανικό σύστημα του όποιου το σχέδιο είναι διαθέσιμο εδώ.

Όπως φαίνεται από αυτό το σχήμα, το πετάλι και ο μοχλός πυροδότησης ενεργοποιούν δύο μεταλλικούς κρίκους (σημείο 132) που προσαρμόζονται στο μηχανισμό σκανδάλης των δύο πυροβόλων όπλων. Στην επόμενη φωτογραφία βλέπουμε σε κόκκινο πλαίσιο το μηχανισμό που σκανδάλης που μόλις περιγράψαμε.

Από την παραπάνω φωτογραφία φαίνεται ανάμεσα από τις δύο θέσεις και ο μοχλός περιστροφής του ZU-23 ενώ ακριβώς από κάτω του βρίσκεται ο μοχλός που το ασφαλίζει ώστε να μην περιστρέφεται (μοχλός διεύθυνσης). Ο μοχλός περιστροφής δίνει τη δυνατότητα περιστροφής 360°. Αντίστοιχα, βλέπουμε ακόμα δύο μοχλούς στο αριστερό πάνω μέρος του Α/Α όπλου (αριστερά της θέσης του Σποπευτή-Πυροβολητή) με παρόμοια λειτουργία για τη ρύθμιση ύψους και ασφάλισης του. Η κλίση (ύψος) που μπορεί να ρυθμιστεί με αυτό το μοχλό είναι από -10° εως +90°. Όλα όσα αναφέραμε εδώ μπορείτε επίσης να τα δείτε σε κόκκινο πλαίσιο στην παρακάτω φωτογραφία.

Από αυτή την οπτική γωνία φαίνεται καλύτερα και η θέση του Σποπευτή-Πυροβολητή (αριστερά) και του Χειριστή Α/Α Διόπτρας (δεξιά). Ήδη περιγράψαμε τα βασικά μέρη της αριστερής πλευράς του όπλου. Προχωρώντας στο δεξιό τμήμα παρατηρούμε ένα πολύπλοκο σκοπευτικό σύστημα. Αποτελείται από το κυάλι επίγειας παρατήρησης με δυνατότητα ρύθμισης καθ’ ύψος και διεύθυνση που φαίνεται και στο επόμενο σχέδιο.

Κατά δεύτερον, την Α/Α διόπτρα σκόπευσης με κάτοπτρα της οποίας το σχέδιο βλέπετε παρακάτω.

Και ολόκληρο το ηλεκτρικά υποβοηθούμενο σύστημα με τις δυνατότητες ρύθμισης του φαίνεται στο επόμενο σχέδιο από το εγχειρίδιο του δίδυμου Α/Α πυροβόλου ZU-23.

Στην πραγματικότητα το σύστημα φαίνεται αρκετά πιο απλό καθώς το πλαίσιο προστατεύει το μεγαλύτερο μέρος του ενώ όλα τα χειριστήρια ρύθμισης βρίσκονται σε δεξιό μέρος (θέση Χειριστή Α/Α Διόπτρας). Το στόχαστρο του όπλου φέρει απλό σταυρόνημα αλλά η ρύθμιση του είναι αρκετά πολύπλοκη για να την περιγράψουμε σε αυτό το εισαγωγικό άρθρο. Στη συνέχεια είναι μία κοντινή φωτογραφία από το σκοπευτικό σύστημα του ZU-23.

Και εδώ είναι μία σχηματική αναπαράσταση όλων των παραπάνω.

Κλείνωντας αυτή τη σύντομη εισαγωγή στα βασικά μέρη του οπλικού συστήματος βλέπουμε τους μοχλούς οπλισμού των δύο πυροβόλων που περιγράψαμε στην προηγούμενη παράγραφο σε κόκκινο πλαίσιο.

Πυροβόλα 23 χιλιοστών
Όπως κάθε όπλο, έτσι και τα δύο πυροβόλα του ZU-23 απαιτούν συντήρηση με βασικό στοιχείο της διαδικασίας αυτής το λύσιμο και δέσιμο τους. Βλέπουμε εδώ άντρες της 29ης Ταξιαρχίας Πεζικού (29 ΤΑΞ ΠΖ) «Πόγραδετς» σε σχετική εκπαιδευτική δραστηριότητα από τις 30 Μαΐου 2012.

Στη συνέχεια βλέπετε ένα σχεδιάγραμμα από τα πυροβόλα του όπλου. Πάνω είναι η αναπαράσταση της αριστερής πλευράς του πολυβόλου και κάτω η δεξιά.

Η κάννη του όπλου συγκρατείται από μία σφήνα στη βάση της. Όταν περιστραφεί μπορεί να αφαιρεθεί αλλά αυτή η διαδικασία απαιτεί δύο άτομα καθώς έχει μήκος μεγαλύτερο των δύο μέτρων και βάρος 16 κιλών. Στο επόμενο σχέδιο φαίνεται η σφήνα που περιγράψαμε.

Για λόγους συντομίας δε θα μπούμε σε βάθος στη διαδικασία συντήρησης των πυροβόλων όπλων του ZU-23. Ωστόσο, η συντήρηση τους είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί λύνοντας το κάθε πυροβόλο σε μόλις 10 εξαρτήματα. Αυτά τα βλέπουμε αριθμημένα στη συνέχεια.

1. Κάννη
2. Φορέας κλείστρου
3. Επανατατικό ελατήριο
4. Αποσβεστήρες
5. (Πίσω) καπάκι ασφάλισης
6. Μηχανισμός σκανδάλης
7. Πείρος ασφάλισης καλύμματος κορμού
8. Καλύμμα κορμού
9. Κλείστρο
10. Σώμα του όπλου

Η επόμενη φωτογραφία των δίδυμων πυροβόλων θα είναι πιο κατανοητή γνωρίζοντας τις παραπάνω πληροφορίες.

Και τώρα θα κάνουμε μία σύντομη περιήγηση στα βασικά μέρη που είδαμε προηγουμένως ξεκινώντας από το σώμα του όπλου καθώς ήδη παραθέσαμε ένα σχεδιάγραμμα της κάννης του. Εδώ φαίνεται ο κορμός (σώμα) του πολυβόλου.

Ενώ παρακάτω φαίνεται ο φορέας του κλείστρου σε αναπαράσταση και σχεδιάγραμμα που παρουσιάζει τον εσωτερικό μηχανισμό του.

Εν συνεχεία έχουμε το τρίτο εξάρτημα που είδαμε, το επανατατικό ελατήριο που περιλαμβάνει και τον επικρουστήρα του όπλου.

Καθώς και οι αποσβεστήρες όπως τους περιγράψαμε παραπάνω.

Το πίσω καπάκι ασφάλισης του όπλου.

Και ο μηχανισμός της σκανδάλης (το 6° εξάρτημα από την αρχική εικόνα).

Ο πείρος ασφάλισης καλύμματος κορμού είναι όπως φαίνεται στη συνέχεια.

Και το καλύμμα κορμού φαίνεται αντίστοιχα εδώ.

Τέλος, αυτός είναι ο μηχανισμός κλείστρου.

Σε αυτό το σημείο έχουμε ολοκληρώσει τη γενική περιγραφή των κύριων εξαρτημάτων του πολυβόλου. Για λόγους συντομίας δε θα αναφερθούμε στα ακριβή βήματα για το λύσιμο του όπλου και το μηχανισμό λειτουργίας του. Ωστόσο, αυτά είναι διαθέσιμα στο σχετικό εγχειρίδιο χρήσης του με συνολικά 42 βήματα για το λύσιμο του και μία παράγραφο για το μηχανισμό λειτουργίας

Χρήση στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις
Όπως είναι προφανές από τις φωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν σε όλες τις παραγράφους αυτού του άρθρου, το ZU-23 έχει μία σημαντική θέση στον Ελληνικό Στρατό (ΕΣ). Σήμερα ο ΕΣ διαθέτει 506 αναβαθμισμένα δίδυμα Α/Α πυροβόλα ZU-23. Επιπρόσθετα, καθώς η απόδοση τους στην Α/Α άμυνα είναι όλο και πιο περιορισμένη παρατηρούμε ότι στην πλειοψηφία των πρόσφατων ασκήσεων του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ) η χρήση τους γίνεται για προσβολή στόχων εδάφους/επιφανείας με εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Η επόμενη φωτογραφία είναι από τις 28 Ιανουαρίου 2014 όπου πραγματοποιήθηκαν εκπαιδευτικές βολές με δίδυμα πυροβόλα ZU-23 HILL κατά επίγειου στόχου στην Περιοχή Ευθύνης (ΠΕ) της 96 ΑΔΤΕ (για την 96 ΑΔΤΕ μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ).

Όπως επίσης και στις 18 Μαρτίου 2012 σε εκπαιδευτικές βολές Βαρέων Όπλων Πεζικού (ΒΟΠ) από τα Τάγματα Εθνοφυλακής (ΤΕ) της 95 ΑΔΤΕ στο πεδίο βολής Κατταβιάς της Ρόδου.

Και σε δεκάδες ακόμα ασκήσεις όπως η εθνική διακλαδική άσκηση «Παρμενίων 2013» που διεξήχθει από τις 30 Σεπτεμβρίου ως τις 4 Οκτωβρίου 2013 με νυχτερινές βολές στόχων επιφανείας με στοιχεία ZU-23.

Επίσης, ήδη στην εισαγωγή του άρθρου αναφέραμε την Τακτική Άσκηση Μετά Στρατευμάτων (ΤΑΜΣ) “Νικηφόρος” που έλαβε χώρα στη Σαμοθράκη τη Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2013.

Το 2012 είδαμε επίσης κάτι πολύ θετικό για τους έφεδρους όταν η ΛΕΦΕΔ Χίου (Λέσχη Εφέδρων Ενόπλων Δυνάμεων) ολοκλήρωσε προγραμματισμένη εκπαίδευση στο δίδυμο πυροβόλο ZU-23.

Φυσικά, τα όπλικα συστήματα αυτά χρησιμοποιούνται και στις προβλεπόμενες βολές συντήρησης όπως στην επόμενη φωτογραφία από την 12η Μηχανοκίνητη Μεραρχία Πεζικού «ΕΒΡΟΣ» (ΧΙΙ Μ/Κ ΜΠ).

Και αντίστοιχα την 29η Ταξιαρχία Πεζικού (29 ΤΑΞ ΠΖ) “Πόγραδετς”.

 
Κλείνωντας αυτή τη σύντομη εισαγωγή σε αυτό το οπλικό σύστημα αξίζει να αναφέρουμε ακόμα μία φορά την άψογη απόδοση του σε βολές εδάφους-επιφανείας παρότι αρχικά δεν σχεδιαστεί για τέτοιους στόχους. Το ZU-23 προσφέρει στις δυνάμεις πεζικού ένα ισχυρό αμυντικό όπλο τόσο σε αντιαρματική άμυνα όσο και σε κατά προσωπικού.